Vergeten mijlpalen uit de geschiedenis
Semi-historische Amerikaanse roman over aanleg van de transatlantische telegraafkabel.
November 1857. We zijn in Londen waar het Victoriaanse tijdperk nog steeds zijn glitter, maar ook zijn donkere kanten uitstraalt. Het verhaal begint op een modderig gebied, The Isle of Dogs, net buiten Londen, waar het grootste stoomschip dat ooit gebouwd was ter water zou worden gelaten. Het is de Great Eastern dat onder de ogen van duizenden Londenaren het sop zou moeten kiezen. De poging mislukt en de massa mensen rept zich in een stromende regen terug naar de Londense straten.
De Great Eastern is een prachtig passagiersschip dat geen geluk zal hebben in zijn geschiedenis. Het begon al met de naam die eigenlijk Leviathan zou moeten zijn. Verder werd het schip geplaagd door een reeks ongelukken. Veel passagiers hebben de grandioze inrichting van het schip nooit mogen zien, ook al bood het plaats aan 4.000 gasten. Het was oorspronkelijk de bedoeling dat het schip op Australië zou varen. Dit werelddeel heeft het nooit gezien, want het werd in eerste instantie ingezet op de transatlantische vaart naar Amerika.
De enige successen die de boot zou boeken, was als grote bezienswaardigheid én als werkboot voor de legging van de transatlantische telegraafkabel, een project dat in het begin net zo leek te mislukken als de Great Eastern zelf. Tussen 1857 en 1858 werden 5 pogingen gedaan om de kabel te leggen van Groenland naar Schotland. De kabel werkte een maand en het duurde tot 1866 eer er een betere kabel was neergelegd.
Deze kabellegging en de trieste geschiedenis van een boot die misschien zijn tijd ver vooruit was, vormen de hoofdlijnen van het semi-historische verhaal van John Griesemer. Hoofdpersoon is Chester Ludlow, de hoofdingenieur van de Amerikaanse kant voor de transatlantische kabellegging. Hij is getrouwd met Franny en ze wonen in hun huis Willing Mind in Maine, Amerika. Het stel heeft moeite met de verwerking van de dood van hun kleine dochtertje Betty, die op een dag van de kliffen viel. Chesters broer Otis was getuige, maar kon niets doen.
Dan is er de illustere vleeshandelaar J. Beaumol Spude die de rol op zich heeft genomen om geld in te zamelen voor het grootse kabelproject van Cyrus Field. Het is zijn idee om een soort theatervoorstelling te maken met ingenieur Chester Ludlow in de hoofdrol. De met bewegende beelden en muziek in elkaar gezette voorstelling wordt ondersteund door het Duitse echtpaar Lindt. Joachim is een meester in alle technische kunstjes en zijn vrouw Katherina speelt piano.
Het gezelschap moet naar Engeland waar de grootste geldschieters zitten en van waaruit de kabellegging zal starten. Het betekent een afscheid tussen Chester en Franny omdat Franny voelt dat ze beter thuis kan blijven, daar waar haar kleine meisje is gestorven.
Zo begint voor Chester de lange omzwerving langs de geschiedenis van de kabel. Pas wanneer de boten in 1866 uitvaren om voor de zoveelste maal de kabel te leggen, zegt hij niet mee te willen omdat hij Franny opnieuw heeft gevonden. Het zal er niet bij zijn als de uiteindelijke kabel wordt gelegd.
Een andere hoofdpersoon uit het boek is de journalist Jack Trace. Hij schrijft niet, maar tekent alle gebeurtenissen waar de kranten op zitten te wachten: de te waterlating van de Great Eastern, De Renner in Londen, taferelen uit de zomer van de Grote Stank van Londen, de transatlantische kabellegging, de burgeroorlog in Amerika. Wanneer de Great Eastern tenslotte in een kermisattractie is veranderd, is het zijn levenswerk dat duizenden mensen trekt.
Het hoofdthema van het boek zijn de vernieuwende technische realisaties uit de 19de eeuw. Boten, telegraaflijnen, treinlijnen. Het is de eeuw waarin de wereld langzaam wordt bekabeld om een snellere communicatie te bevorderen. Maar het is ook de wereld waarin de mens zich wendt tot de meer etherische dingen zoals spiritisme en bedwelmende middelen.
Niet alles in het boek draait om de technische wonderen uit de 19de eeuw. Ook de sfeerbeelden uit die tijd zoals de grote stankoverlast van het afval van Londen dat nog geen riolering bezat, de ellende van de Burgeroorlog in Amerika, maar vooral hoe men zich in die tijd amuseerde.
In Londen waren het theatervoorstellingen en speciale clubs waar men op alles kon gokken wat men kon bedenken. Of de te waterlating van de Great Eastern die als een kermisattractie werd ingekleed. Later werd het schip zelf een pretpaleis. In Amerika hield men het wat soberder. Naast uitzinnige straatfeesten om de kabellegging te vieren, kwam daar na de burgeroorlog het toerisme op gang met grote luxueuze hotels.
En tenslotte is er ook nog het verhaal van Chester en Franny Ludlow. De een werd beroemd door de kabel, de ander maakte naam als spiritiste. De een werd verliefd op Katherina Lindt, de ander gaf zich over aan de invloedssfeer van Dr. Zephaniah Hermes en zijn Spiritoscoop. Hoewel Chesters broer Otis de meest spirituele was. Hij is de pionier op het gebied van verdovende middelen, hij noteert wat de gebroken kabel die op de bodem van de oceaan ligt, te vertellen heeft. Hij probeert boven alle technische standjes uit te stijgen, maar verliest zijn geest aan de bergen.
Signaal en Ruis is een magistraal boek over passionele liefde in de woelige delen van de Victoriaanse tijd waarin de techniek grote stappen nam. Het gaat over projecten die indertijd hoofdpaginanieuws waren, maar nu vergeten in de geschiedenis liggen verzonken. De Amerikaanse John Griesemer die acteur en journalist was, legt al deze projecten in een fors verhaal van over de 700 pagina’s voor de lezer bloot. Door zijn zeer onderhoudende en beeldende stijl verveel je je geen moment en vlieg je door de bladzijdes heen.
John Griesemer heeft de gave om historische momenten uit de tijd van Charles Dickens en Karl Marx weer tot leven te brengen. En hij heeft fantasie genoeg om daar boeiende, menselijke geschiedenissen aan vast te koppelen. Lees over Chester die een gevierd acteur wordt, bijna ten val komt en toch weer opkrabbelt. Over Franny die als een wanhopige moeder contact zoekt met haar overleden dochtertje. Over Jack Trace die als een bescheiden idealist en dromer de tijd om hem heen vastlegt. Over Otis Ludlow die op de vlucht is voor zijn verleden. Tezamen met de geschiedenis van de Great Eastern en de Transatlantische Kabellegging is dit boek een waar genot om te lezen.
John Griesemer – Signaal en Ruis (Signal & Noise, vert. Marianne Gossije) De Geus, 2005
Leestips
Van dezelfde schrijver:
Niemand denkt aan Groenland
Nog zo’n grootse roman:
Maggie Shiphead – De grote cirkel
De roerige jaren ’20:
Tom McCarthy – C
Over Victoriaans Londen:
Michel Faber – Lelieblank, scharlaken rood
Susanna Clarke – Jonathan Strange & Mr. Norrell
Charles Dickens – Olivier Twist
Over spiritisme in de 19de eeuw:
Gerrit Komrij – De klopgeest
Sarah Waters – Affiniteit
Nog meer 19de eeuwse semi-historische romans over de zee:
Wayne Johnston – De zeevaarder uit New York
Wayne Johnston – Kolonie van onvervulde dromen
Wetenschap en oorlog:
Anthony Doerr – Als je het licht niet kunt zien