Vier begrafenissen
Zuid-Afrikaanse roman over een witte familie en een boerderij.
Opa Swart bouwde een fraaie boerderij nabij Pretoria. Nadat opa verdronk bouwde zijn zoon Manie Swart er zoveel kamers bij dat er nu vierentwintig buitendeuren zijn die allemaal op slot moeten. Amor heeft niets met dit huis waar ze opgroeide en wanneer haar moeder is gestorven na een lang ziekbed, aarzelt ze om het huis binnen te gaan. De laatste keer dat ze er was heeft ze nog net kunnen horen hoe haar doodzieke moeder haar vader smeekte om na haar dood het huisje waarin hun zwarte huismeid Salomé woont, aan haar te schenken. Salomé heeft haar hele leven voor de familie Swart gesloofd en bij haar moeders begrafenis verwacht Amor dat deze wens zal worden vervuld.
Maar Manie heeft deze belofte naast zich neergelegd en voordat Amor kan aandringen, krijgt ze bericht van zijn dood. Nu moet ze weer naar het huis dat ze samen met haar broer Anton en zus Astrid heeft geërfd. Anton gaat op de boerderij wonen, maar wil niets weten van de belofte die zijn vader ooit aan zijn stervende moeder deed. En zo wordt Amor er telkens aan herinnerd, totdat ze als enige met de boerderij kan doen en laten wat ze wil.
Het is een onderhoudend verteld verhaal over Zuid-Afrika en de daar heersende apartheid. Ook al werd die in 1990 officieel afgeschaft, de scheidingen tussen blank en zwart denderen maar door. Het begint ermee dat ma Swart vindt dat de bijna levenslange toewijding van de zwarte huismeid beloond moet worden met de eigenaarschap van het huisje waarin ze woont. Haar man belooft het, maar vindt het onzin – zwarte mensen behoren geen eigendom te hebben – en doet niets. Het lijkt wel of de duvel ermee speelt: kom je de belofte niet na, dan zwaait er wat. Er zwaait ook wat op het einde, wanneer de belofte eindelijk kan worden uitgevoerd, en de andere kant van zich laat horen. En zo heeft deze roman best wel een bitter einde.
Het verhaal strekt zich uit over drie decennia, beginnend toen Amor vrouw werd en eindigend met Amor van middelbare leeftijd. De vier begrafenissen vinden plaats in jaren die een mijlpaal, of dieptepunt vormen in de Zuid-Afrikaanse geschiedenis van de apartheid, waardoor het verhaal nog een extra dimensie krijgt. De sprongen in de tijd doen niet af aan het verhaal, dat op mooie wijze voort meandert door het leven van de slinkende familie Swart. Wanneer Amor aan het einde van het verhaal haar jeugdvriendje en zoon van Salomé Lukas weer ziet, is het duidelijk dat beide personen van dezelfde leeftijd, opgegroeid op dezelfde plek, niet dezelfde kansen hebben gehad.
De belofte won in 2021 de prestigieuze Booker Prize, dat volgens de jury een meesterwerk is rond Zuid-Afrika en de vraag of er wel echte gerechtigheid in deze wereld bestaat. De verfijnde verteltechniek, van personages naar personage hoppen, van perspectief naar perspectief, heeft ook bijgedragen aan het feit dat de roman nergens te triest wordt, maar juist een rijke en een zekere luchtige uitstraling heeft, ondanks het serieuze onderwerp. Het is een genoegen deze prachtige roman over een Zuid-Afrikaanse familie te lezen.
Damon Galgut – De belofte (The Promise, vert. Rob van der Veer), Querido 2022
Leestips
Zuid-Afrikaans familieverhaal:
Nadine Gordimer – Word wakker
Autobiografische verhalen over Zuid-Afrika:
Eben Venter – Dans aan het einde van de dag
Annemarié van Niekerk – Om het hart terug te brengen
Alexandra Fuller – We gaan niet naar de hel vannacht
Gillian Slovo – Rood stof
Opgroeien in Zuid-Afrika:
Troy Blacklaws – Jongen uit de Karoo
Zwart zijn in Zuid-Afrika:
K. Sello Duiker – Het stille geweld van dromen