Hallucinaties in Afrika
Magisch-realistische, wervelende roman over Afrika en zijn geestenwereld.
Azaro’s ouders zijn arme mensen. Wanneer Pa onterecht gearresteerd wordt voor een moord en afgevoerd wordt naar de stad, besluit Ma er achteraan te gaan. Als ‘geestenkind’ kan Azaro hun lotgevallen volgen en zo ziet hij dat zijn moeder hulp krijgt van een aantal vrouwen en de stad op stelten begint te zetten, omdat ze Pa niet kunnen vinden, die in een van de vele politiebureau’s opgesloten zit. Daar wordt hij niet goed behandeld en wanneer Ma hem uiteindelijk vindt, is hij aan het einde van zijn latijn en geheel veranderd door zijn visioenen. Hij praat niet meer en doet vreemd, ook wanneer hij weer veilig en wel thuis is.
Ondertussen is men begonnen het naburige bos te kappen. Een heilig bos waar veel geesten, tovenaars en andere wezens wonen, die hier uiteraard niet blij mee zijn.
Tegelijkertijd probeert Madame Koto, de eigenaresse van een naburig soort nachtclub, haar rentree weer te maken, tot grote nieuwsgierigheid van de buurt. Madame Koto heeft vele magische krachten, het is zelfs misschien een Regenkoningin: ze veroorzaakt regendagen en hittegolven bij haar terugkomst.
Wanneer er een grote politieke bijeenkomst is, gaat Azaro er heen, maar de meeting loopt uit op een chaos en een bloedbad, waarbij onder andere madame Koto het leven laat.
Wat wij magisch realisme noemen, is voor Afrika gewoon dagelijks leven, zegt Ben Okri zelf. ‘Spirit-childs’ worden geboren met een speciaal teken. Normaal blijven ze maar een korte tijd ‘aan deze zijde’, maar ze kunnen er ook voor kiezen bij hun ‘aardse’ moeders te blijven. Dan worden ze wel achtervolgd door de geesten die hen proberen terug te krijgen. Azaro heeft ervoor gekozen bij zijn ouders te blijven en het zo lang mogelijk op aarde vol te houden. Hierdoor is het mogelijk voor hem om talloze malen met de dood te flirten en altijd terug te kunnen keren.
Doordat Azaro bijna hallucinerend ziet, is het boek één grote optocht van Jeroen Bosch-achtige wezens. Het is een aaneenschakeling van kolkende visioenen en beschrijvingen van het dagelijks leven, waarbij de echte wereld bijna niet van de geestenwereld te onderscheiden valt. De politieke bijeenkomst wordt als een ware apocalyps weergegeven. De werkelijke chaos van Afrika wordt spelenderwijs door de mythische wereld heen gevlochten.
Naast dit ‘geesten’-aspect van het Afrikaanse leven dat Okri beschrijft is het ook een politiek statement: politici zijn niet te vertrouwen, ze verrijken zich alleen maar ten koste van de armen. Hierdoor blijft de bevolking in een achtergebleven gebied arm en verstoken van alle moderniteit, zoals elektriciteit en de nieuwe technologie.
Ook geeft de schrijver in dit boek een flinke veeg uit de pan aan de kolonisten (in dit geval de Engelsen), die proberen de Afrikaanse geschiedenis te herschrijven, zonder zelf iets van deze cultuur te begrijpen.
Ben Okri (1959) komt uit Nigeria en deed een studie literatuurwetenschap in Londen. Tijdens zijn jeugd in Nigeria maakte hij de Biafraanse oorlog mee. Na zijn studie heeft hij een tijdje als dakloze in Londen geprobeerd te overleven.
Al tijdens zijn studie had hij zijn eerste roman klaar, The Landscapes Within, dat in 1981 in Engeland werd uitgebracht. Een jaar ervoor werd Flowers and Shadows al gepubliceerd, dat Okri in 1996 heeft herschreven tot Een Gevaarlijke Liefde. Verder heeft Okri verscheidene verhalen- en poëziebundels geschreven.
Onmetelijke Rijkdom is het derde deel in een romancyclus over het abiku-geestenkind Azaro. Twee eerder verschenen delen zijn: De Hongerende Weg en Toverzangen.
Misschien vind ik De Hongerende Weg nog iets mooier, omdat daar iets meer verhaal in zit en Azaro iets menselijker werd afgebeeld. Maar ook deze duizelingwekkende tocht door een Afrikaans leven in dit derde boek van de Azaro-cyclus is zeker de moeite waard.
Ben Okri – Onmetelijke rijkdom (Infinite Riches, vert. Annelies Eulen), Van Gennep 1999
Leestips:
Van dezelfde schrijver:
Een gevaarlijke liefde
De hongerende Weg
Over een ander geesteskind (ogbanje):
Akwaeke Emezi – Zoetwater
Het mooie, moeilijke leven in Afrika:
Paul Lomami-Tshibamba – Ngando
Jennifer Nansubuga Makumbi – Kintu
Amadou Hampâté Bâ – In het voetspoor van de vertellers
Chinua Achebe – Termietenheuvels in de Savanne
Emmauel Dongala – Johnny, valse hond
Amanitta Forna – De duivel danste op het water
Abraham Vergheze – De heelmeesters
Chigozie Obioma – De verboden rivier
Het moderne Afrika:
Mohamed Mbougar Sarr – De diepst verborgen herinnering van de mens
Chimamanda Ngozie Adichie – Amerikanah