Een strijd kent alleen verliezers
Indiase roman over een vrouw op zoek naar zichzelf in Kasjmir.
Sinds augustus 2019 is de Indiase deelstaat Jammu en Kasjmir een uniterritorium geworden. Misschien heeft dat enigszins de rust teruggebracht. Het is een gebied dat wordt geclaimd door het islamitische Pakistan, zo onrust zaaiend tussen de Hindoestaanse en islamitische bevolking van deze noordelijke Indiase provincie. De boeddhistische bevolking heeft het uniterritorium Ladakh toegewezen gekregen.
Vanaf 1947, toen het prinselijke staatje Jammu en Kasjmir min of meer gedwongen werd zich bij India aan te sluiten, terwijl de bevolking voor het merendeel uit moslims bestond, die zich wilden aansluiten bij Pakistan, is het onrustig in dit schitterende gebied. Vanuit Pakistan worden buitenlandse troepen gestuurd om lokale rebellen te steunen, terwijl het Indiase leger opdracht heeft er de vrede te bewaren.
Dit is de achtergrond van deze opmerkelijk aangrijpende roman uit India, waarin de pijnlijke geschiedenis van een vrouw, die meent te helpen in dit conflict. Indiase schrijvers zijn zeer begaan met de vele problemen in hun land en gebruiken die maar al te vaak als een roerige achtergrond voor hun verhalen.
Shalini, dertig jaar oud wanneer het boek aanvangt, is een beetje verloren nadat haar onstabiele moeder zich van het leven heeft beroofd. Shalini’s vader is te druk met zijn florerende zaak om haar bij te staan. Hoewel haar relatie met haar moeder er meer een was van haat-liefde, kan Shalini de dood van haar moeder niet verwerken. Ze denkt vooral terug aan de enige persoon die haar moeders stekelige buien accepteerde, een persoon aan wiens lippen haar moeder hing: de huis-aan-huis-kledingverkoper Bashir Ahmed. Deze gewone man die op een dag bij hun villa in Bangalore aanbelde, en vervolgens vele malen terugkwam, kon prachtige verhalen vertellen over zijn thuisland Kasjmir. Niet alleen Shalini was gek op deze rondreizende verkoper, maar ook haar moeder was zeer op hem gesteld. Nadat Shalini op haar werk is ontslagen, omdat ze niet echt interesse toont in haar baan, besluit ze op zoek te gaan naar deze man, om de buitengewone relatie die hij met haar moeder had te ontsluieren. In een impuls vertrekt ze naar het verre Kasjmir.
Shalini’s zoektocht naar Bashir leidt haar naar twee families, beide getekend door de onlusten in het gebied: een in het stadje Kishtwar, het andere in een afgelegen bergdorp. Shalini wordt er warm onthaald, ook al hangt er veel geheimzinnigheid rond het verleden. Zo naïef als ze is, heeft ze er geen idee van welke impact het heeft om in een rebellengebied te wonen. Daar komt ze langzaam achter. Ze begint zelfs zoveel van het leven in een ogenschijnlijk idyllisch bergdorp te houden, dat ze denkt er te kunnen blijven om de arme bevolking te helpen. Maar ze blijft een vreemdelinge, zelfs een vreemdelinge uit een gegoede familie. Hoe goed haar bedoelingen ook zijn, ze hebben een catastrofale afloop.
Dit is niet alleen een verhaal over het verscheurde Kasjmir, maar ook over beslissingen nemen en wel of geen actie ondernemen. Dat is wat Shalini’s moeder op een gegeven moment zegt tegen Bashir: ga terug naar je streek om je familie te beschermen. Dat is wat Shalini moet doen: een zoektocht naar het verleden om uit haar impasse te komen. Dat is waar het verhaal op uitkomt: de gevolgen van deze keuzes. Want wat als Bashir niet op een andere manier geld had proberen te verdienen… Of wat wanneer Shalini niet naar het bergdorp was gegaan…
Terwijl we met Shalini meereizen, wordt ook steeds meer over haar moeder onthuld. Van arme komaf, voelt deze vrouw zich geïntimideerd door rijkdom en kennis. Shalini’s moeder kon hard, laconiek of beledigend zijn, niet op haar mondje gevallen, maar zal waarschijnlijk enorm eenzaam zijn geweest. Dat ze nooit de kans kreeg om te studeren, zal haar altijd dwars hebben gezeten.
Na een goede opvoeding in een beschermd milieu leert Shalini het andere India kennen, waar armoede heerst en men letterlijk strijd moet leveren om te overleven. Het geeft haar meer inzicht in haar eigen leven en dat van haar moeder. Het kost Shalini heel wat harde lessen om in te zien waar haar plek in de maatschappij is.
Het verhaal blijft met beide voeten op de grond, sleept Shalini door tal van drama’s, het wervelt door stoffige steden en langs nauwe bergpaadjes en heeft een aantal verrassende wendingen. Het verhaal is mooi geschreven, wordt nergens te politiek of sentimenteel en zit vol verrassende wendingen. Het is daarmee een rijk en aangrijpend debuut in de literaire wereld.
Madhuri Vijay – Het verre veld (The Far Field, vert. Ronald Vlek), Meulenhoff 2020
Leeslinks
Een ander boek over de stille strijd in Kasjmir:
Arundhati Roy – Het ministerie van opperst geluk
Spanningen tussen moslims en hindoes:
Deepa Anappara – Djinn Patrouille op de Paarse Lijn
Over de liefde tussen een sikh en een moslim:
Tarun J. Tejpal – De alchemie van het verlangen
Een leven tussen Nepalese revolutionairen: