Daddy Coole
Onderhoudende Amerikaanse roman over een vader-zoon relatie.
Je hebt maar één vader in je leven en daar moet je het mee doen. En daarom vind je in de literatuur regelmatig romans rond vaders, die op geheel verschillende wijzen worden beschreven: ze worden gehaat, zoals de kleurrijke Mimoun uit De laatste patriarch van Najat El Hachmi en de kunstenaar Federl uit De straat der klachten van Domenica Starnone, ze vallen van hun voetstuk zoals de vader van Gianni Orzan uit In de ban van mijn vader van Sandro Veronesi, of ze worden vereerd, zoals Tony de la Guardia uit De naam van mijn vader van Ileane de la Guardia. De rij is veel langer, vaders spelen nu eenmaal een belangrijke rol in semi of geheel autobiografische boeken en hier is er weer één: Sam Hall, die in de roman Schadevolle jaren van de Amerikaanse schrijver Richard Russo door zijn zoon Ned uitvoerig wordt beschreven.
Misschien kun je de relatie van Ned met zijn vader Sam het best vergelijken met die van Jasper Dean en zijn vader Martin uit de onderhoudende roman Een fractie van het geheel van Steve Toltz. Beide zonen weten dat hun vader niet deugt, maar dreigen toch hun vaders levensstijl achterna te gaan.
Wanneer Neds vader uit de oorlog thuiskomt, staan er maar enkele dingen op zijn programma: zuipen, naar de hoeren gaan en naar de renbaan. Zijn vrouw, al snel de moeder van Ned, heeft het nakijken: Sam Hall verwaarloost vrouw en kind en wordt een notoire zuiplap in het kleine, armetierige stadje Mohawk. Ned ziet hem nauwelijks omdat Sam het huis is uitgegooid en zelfs een straatverbod krijgt opgelegd omdat hij herrie schopt wegens de aangevraagde scheiding. Tot hij later na zes jaar totale afwezigheid opduikt en zijn zoon een dagje meeneemt uit vissen. Ned komt van onder de rokken van zijn moeder vandaan en ontdekt een stoere mannenwereld. Niet veel later krijgt zijn moeder een zenuwinzinking en verhuist Ned definitief naar zijn vader, die in een groot, maar kaal appartement in het stadscentrum woont.
Het leven van Ned en zijn vader Sam speelt zich voornamelijk af in de kroegen, op de renbaan en de nachten in het kale appartement. Sam Hall, die zomers bij de wegenbouw werkt, is een graag geziene man in het stadje: wanneer hij geld heeft, leent hij het makkelijk uit en vergeet dan weer wie hem geld schuldig is. Hij heeft een liefje, Eileen, bij wie ze vaak eten, maar haar zoon Drew, die niets uitvreet en alleen met zijn motor bezig is, groeit uit tot een obsessie voor Sam, die het niet kan laten de jongen telkens terecht te wijzen. De ontsporing van Drew lijkt de tijdslijn te bepalen van de periode dat Ned bij zijn vader woont.
Schadevolle jaren is een onderhoudende roman over een zoon die opgroeit naast een vader die alle regels aan zijn laars lapt, maar tegelijkertijd toch wel sympathiek is. Het is een portret van een klein Amerikaans stadje dat ten onder lijkt te gaan aan een verloren industrie, waar de werkelozen niets beters weten te doen dan hun leven in de verschillende kroegen te slijten.
Het is een prachtig stuk vertelwerk van de Amerikaanse schrijver Richard Russo die in 2002 de Amerikaanse Pultizer Prijs voor fictie kreeg voor zijn roman Empire Falls (2001). Schadevolle jaren was zijn tweede roman (1988). Russo’s grootste thema’s in zijn werk zijn het leven van arbeiders uit in verval rakende kleine Amerikaanse stadjes, zoals Mohawk, en falende familierelaties, zoals tussen vader en zoon. Maar het zijn vooral zijn treffende portretten van hard zwoegende (of werkloze) arbeiders aan de rand van de samenleving, die zijn werk groots maken.
Richard Russo – Schadevolle jaren (The Risk Pool, vert. Kees Mollema), Signatuur 2011.
Leestips
Kleine crimineel als vader:
Heather O’Neill – Slaapliedjes voor kleine criminelen
Steve Toltz – Een fractie van het geheel
Over kleurrijke vaders:
Tash Aw – De zijdehandelaar
Bo Caldwell – Het verre land van mijn vader
Peer Engels – Tinnen schreeuw
Ileane de la Guardia – De naam van mijn vader
Najat El Hachmi – De laatste patriarch
Marie Hermanson – Paddestoelen voor Madeleine
George Hulskramer – De grote man
Marina Lewycka – Een korte geschiedenis van de tractor in de Oekraïne
Domenica Starnone – De straat der klachten
Juan Gabriel Vasquez – De geheime geschiedenis van Costaguana
Sandro Veronesi – In de ban van mijn vader