De oorlog voorbij
Noorse roman over een vader en zijn geheimen.
Ik heb een zwak voor boeken die spelen in kou en sneeuw. Met het koude Noorwegen heb ik niets, Noren ken ik niet, maar de Noorse schrijvers stellen me nooit teleur. Een van mijn favoriete schrijvers is Erlend Loe, hoewel niet speciaal wegens zijn sfeerbeelden over Noorwegen, maar meer om zijn eigenzinnige stijl.
De boeken van Lars Sabaaye Christensen spelen meestal in de stad. Hij maakte met zijn boek De halfbroer veel indruk, maar blijft voornamelijk schrijven over Oslo en bijna-jeugdtrauma’s. Per Pettersons verhalen spelen echter op het platteland, in de natuur die Petterson feilloos op papier tot leven weet te roepen. In Heimwee naar Siberië dromen een broer en zus in het koude noorden van Jutland van verre uiteenlopende oorden: Siberië en Marokko. In Paarden stelen bevinden we ons ergens in de natuur van Noorwegen, vlakbij de Zweedse grens, een land wat voor de hoofdpersoon Trond als 15-jarig jongetje al heel ver was.
Trond, nu een gepensioneerde man, die zich heeft teruggetrokken in een bosrijk gebied waar hij een huisje heeft gekocht dat hij wil opknappen, herkent in zijn buurman een persoon die een rol in zijn jeugd heeft gespeeld. Een jeugd met een bittere nasmaak. Het verhaal over Trond en zijn vader, die samen vele zomers naar een buitenhuisje nabij de Zweedse grens gingen, is hartverscheurend.
Petterson heeft een manier van vertellen die je niet loslaat. Hij beschrijft een landschap dat gedomineerd wordt door een rivier waaraan de weinige huizen liggen, waarin omgekapte bomen worden afgevoerd naar de zaagfabriek en waarover in de oorlog mensen werden gesmokkeld naar veiliger gebieden. Trond vertelt over zijn avonturen met vriendje Jon, hoe ze paarden gingen ‘stelen’, hoe ze de rivier de baas probeerden te blijven door te dansen over de boomstammen. Tijdens deze vakanties wordt er niet alleen geluierd. Trond en zijn vader gaan regelmatig helpen met hooien voor een hereboer in de buurt, of zijn bezig met hout kappen.
Wanneer Jon door een triest voorval de streek en Trond verlaat, is het de beurt aan de herinneringen aan Tronds vader, in de zomer van 1948, de laatste die ze samen doorbrachten aan de rivier.
Soms heb ik genoeg van jeugdherinneringen, omdat niet elke schrijver deze op een boeiende manier weet vast te leggen. De scheiding tussen ouders is de meest favoriete ingrijpende gebeurtenis waarover zo’n verhaal gaat. Maar er zijn uitzonderingen: verhalen die zo mooi worden verteld, dat de scheiding toch nog een tranendal wordt voor de lezer. Zoals in Paarden stelen, waar Per Petterson op zo’n bevlogen manier over die laatste zomer schrijft, dat het verhaal eigenlijk veel te snel uit is. Pas wanneer Trond eenzaam en alleen in een rammelend huis woont, waar hij bang is om ingesneeuwd te raken, wordt er een onverwacht geheim ontsluierd.
Als ik aan Noorwegen denk, denk ik aan sneeuw en fjorden. Terwijl de oude Trond zich inderdaad klaarmaakt voor de eerste sneeuwval, gaan zijn gedachten naar een zwoele en warme zomer, heel lang geleden. Diezelfde zomerse zwoelheid uit Mooie vrouwen aan het water van de Zweedse schrijfster Monika Fagerholm, waar de hoofdpersoon ook het trieste relaas doet van zijn laatste zomer aan een meer uit zijn jeugd.
Paarden stelen werd in 2003 gepubliceerd en won een aantal nationale prijzen. De Engelse vertaling van Anne Born won in 2006 de Independent Foreign Fiction Prize. Het boek is een subtiel geschreven verhaal over een verre zomer aan de rivier, maar ook over het winterse Noorwegen waar een man zijn levenspuzzel op zijn plek probeert te leggen. Een boek dat diepe indruk op me heeft gemaakt vanwege zijn stijl en de sfeer. Noorwegen mag dan een koud en nat land zijn, Noorse schrijvers tillen hun land warm en droog ver over de grenzen.
Per Petterson – Paarden stelen (Ut og stjaele hester, vert. Marianne Molenaar), De Geus 2006
Leestips
Van dezelfde schrijver:
Kielzog
Ik vervloek de rivier des tijds
Heimwee naar Siberië
Noordelijke zomers aan het water:
Alex Schulman – De overlevenden
Monika Fagerholm – Mooie vrouwen aan het water
Nog meer sfeervolle literatuur uit Noorwegen:
Lars Sabaaye Christensen – De halfbroer
Lars Sabaaye Christensen – Maskerade
Lars Sabaaye Christensen – Yesterday
Jonny Hallberg – De grote overstroming