De teloorgang van de familie Barnes
Ierse roman over een familie die geld en zekerheden kwijtraken.
De meeste familieromans zijn serieuze zaken. Er zijn niet heel veel schrijvers die op luchtige wijze gezinsleden om elkaar durven te laten dansen om er een satire van de tijdsgeest van te maken. Soms is het zelfs een ritje in een achtbaan waardig: hilariteit en spanning, in een verhaal dat in suizende vaart recht naar beneden dendert.
Paul Murray wordt ook wel gezien als het Ierse antwoord op de Amerikaanse schrijver Jonathan Franzen, bekend van zijn heerlijk bijtende familieromans. Ook De bijensteek is een onderhoudende klucht over een familie in de hedendaagse maatschappij. Want dat is Murray’s vierde roman: een burleske komedie over een familie die het leven langzaam uiteen ziet vallen.
Een autodealer en de mooiste vrouw van het dorp
Of het nu een Amerikaanse of Ierse familie is, in alle gezinnen spelen spanningen en generatiekloven, sudderen familiegeheimen en speelt het verleden een rol. Dat is niet anders bij de familie Barnes, waarvan het gezinshoofd en vader Dickie een ooit goedlopende garage runt. Zijn vrouw Imelda spendeert het geld aan huis en kleren. Puberende dochter Cass wil niet achterblijven bij haar vriendin Elaine en het onzekere zoontje PJ is het thuis zat en beraamt om de wijde wereld te gaan zien.
Het eerste hoofdstuk gaat over Cass die meteen de kaarten op tafel legt over hoe saai het dorpsleven is in het gat waar ze wonen. Hoe ze haar vriendin Elaine adoreert, wiens vader Big Mike een succesvolle zakenman en veeboer is en veel rijker dan haar vader, die de plaatselijke Volkswagen dealer is. Over hoe raar het is dat haar moeder, de mooiste vrouw van het dorp, het uithoudt met haar vader die eerder een sulletje is. Over haar broertje PJ, die bangig luistert naar de steeds vaker oplopende ruzies tussen de ouders.
De buikriem aanhalen
Want hiermee is het verhaal begonnen aan zijn neerwaartse spiraal: de zaken gaan slecht in de garage en de buikriem zal steeds strakker moeten worden aangehaald. Wat allereerst een probleem is voor Imelda, die van het spenderen moet overstappen naar het verkopen van alle troep die ze heeft verzameld.
Elk familielid krijgt zijn eigen hoofdstukken in het boek, zodat de teloorgang van de familie Barnes van diverse kanten wordt belicht. We duiken in het verleden van Imelda, die uit een armoedig en asociaal gezin kwam, haar vader meestal dronken en gewelddadig. Hoe ze de kans kreeg op een normaal leven toen ze Frank ontmoette, de broer van Dickie.
Ook Dickie heeft een bewogen verleden dat zijn leven beïnvloedt. Heel even, toen hij in Dublin studeerde, lachte het leven hem toe en speelde hij geen tweede viool. Vervolgens moest hij terug naar het dorp om de garage over te nemen, terwijl zijn vader ging rentenieren in de zon in Portugal. Imelda hoopt dat zijn rijke vader hun uit de penarie gaat helpen. Dickie ziet zijn vader liever niet opdraven. Hij hoopt tegen beter weten in dat hij zelf de garage uit het slop kan trekken. Want de oorzaak van de problemen ligt niet alleen in de economische crisis die menig bedrijf de kop kostte. En dat weet alleen Dickie.
De kinderen
De kinderen verlangen ernaar om het dorp te verlaten. Cass wil Elaine achterna om in Dublin te studeren. Zij is als een ‘Tiktok-meisje’, sterk beïnvloed door wat er speelt bij de jeugd en speciaal bij haar vriendin Elaine, die haar duidelijk gebruikt voor haar eigen doeleinden.
PJ is de jongste en een beetje eenzaam. Hij is het geruzie tussen zijn ouders zat, vooral zijn mopperende moeder. Hij is een videogame-jongetje en speelt regelmatig met zijn arrogante vriendje Nev, die steeds neerbuigender doet. Daarom gaat hij net zo lief naar een oude vervallen schuur midden in het bos, ook wel de bunker genoemd en chat hij met Ethan, een online vriendje uit Dublin.
Een donkere satire
Het uitgebreide verhaal raakt meerdere thema’s, ieder gezinslid heeft zo zijn eigen problemen, waardoor er een rijk en verrassend geheel is ontstaan. Het gaat over de sociale verhoudingen in een kleine gemeenschap, over de jeugd en waardoor ze beïnvloed worden, er komt wat geschiedenis van de homoseksualiteit in Ierland voorbij, maar het is bovenal een familieroman over alles wat er in een gezin komt kijken wanneer kinderen gaan puberen en de relatie tussen de ouders op losse schroeven komt te staan.
Dat alles is gegoten in een donkere satire, waarin de personen behoorlijk van zich afbijten en hun medegezinsleden niet sparen in hun commentaar. Stevige en onderhoudende taal die de personages net dat beetje uitvergroten waardoor ze onweerstaanbare karakters worden.
Bovendien is het een krachttoer om alles te laten samenwerken en samenkomen, zoveel verschillende draden die om elkaar heen draaien. Dat gebeurt vlekkeloos. Dit is net zo’n sterke roman als de beroemde De correcties van Jonathan Franzen, en veel grootser dan Paul Murray’s vorige succes Skippy tussen de sterren.
Paul Murray – De bijensteek (The Bee Sting, vert. Dirk-Jan Arensman), Meridiaanuitgevers 2024
Leestips
Van dezelfde schrijver:
Skippy tussen de sterren
Families die aansturen op chaos:
Jonathan Franzen – Kruispunt
Brady Udall – De eenzame polygamist
Onderhoudende familieromans:
Jonathan Franzen – De correcties
John Fante – Het volle leven
John Fante – De geschiedenis van een hond
Camille Bordas – Loop nooit weg zonder helm
Zoë Heller – De idealisten
Steve Toltz – Een fractie van het geheel
Junot Diaz – Het korte maar wonderbare leven van Oscar Wao
Morten Ramsland – Hondenkop
Marina Lewycka – Een korte geschiedenis van de tractor in de Oekraïne
Robert Sedlack – Afrikaans safaridagboek
William Gerhardie – De polyglotten