Een wraakgodin aan het woord
Onderhoudende Zuid-Afrikaanse roman over hoe een culinaire recensent haar scheiding verwerkt.
Soms maakt de ontmoeting met een schrijver nieuwsgierig naar zijn of haar werk. Ik ontmoette Marita van der Vijver op een Grieks eiland tijdens een etentje en we raakten in gesprek over literatuur. Omdat ze zich voorstelde als schrijfster, vroeg ik haar of ze ook al had gepubliceerd. Oeps: ja, dat had ze! Een hele lijst vooral in Zuid-Afrika bekende boeken, waarvan er een aantal in het Nederlands zijn vertaald.
De Nederlandse vertaling van Dis koue kos, skat (Koud opgediend) kwam in 2011 uit bij uitgeverij Orlando. Het is altijd spannend om in een boek te beginnen van een schrijver die je persoonlijk kent. Na enkele bladzijden zuchtte ik: zo’n chicklit boek over een scheiding! Maar wat opviel en me verder deed lezen, was dat de schrijfster een behoorlijk ongecompliceerde en onderhoudende stem neerzette. Na nog wat bladzijden moest ik toegeven dat het helemaal nog niet zo’n slecht boek was en nog wat verder raakte ik verslaafd aan Clara Brand, wiens man Bernard er met een huisvriendin vandoor ging. Zoals zo vaak was het een veel mooiere en jongere vrouw dan Clara, die haar opklimmende leeftijd nog niet wist te accepteren.
En zo begint deze roman, in briefvorm geschreven, gericht aan zussen of vriendinnen, waaronder de schrijfster zelf en aan Bernard, ook al werden de brieven aan ex-man-lief meestal niet verstuurd. In haar brieven doet Clara expliciet uit de doeken hoe hevig ze haar ex-vriendin en ex-man haatte, welke heerlijke wraakplannen ze koesterde, hoeveel flessen er doorheen gingen, hoe ze goed weer moest spelen tegenover haar drie kinderen, terwijl, zodra die uit zicht waren, de sigaretten en de fles weer op tafel verschenen.
Donkere dalen zijn niet oneindig, ook niet voor Clara, die van het gevaarlijke Johannesburg naar het wat veiliger Kaapstad verhuist en daar een nieuw leven begint. Langzaam krabbelt ze weer overeind, accepteert haar verouderende lichaam en richt zich op de toekomst, terwijl Bernard een nieuwe familie sticht met zijn blonde, volslanke nieuwe vlam.
Clara is culinair recensent en dus veel met eten bezig. Ook al komen er geen tongstrelende recepten voorbij, er wordt wel het nodige lekkere eten geconsumeerd, waarvan de beschrijvingen regelmatig de smaakpapillen en reukorganen in werking zet. Bovendien heeft ze tips voor troostrijk voedsel, zoals: “Vijf soorten soep om gebroken gezinnen te voeden”. Of voor films (Bernard’s passie), zoals “Vijf Hitchcock-films die een levenloze vrouw het gevoel kunnen geven nog levend te zijn”. Of voor opera’s, zoals “Vijf opera’s met wrede en wraakzuchtige heldinnen”. Deze lijstjes duiken regelmatig op in het boek aan het eind van een hoofdstuk en geven het verhaal nog een tikkeltje extra.
Dankzij de keuze voor een briefroman, heeft de schrijfster voor Clara een kader gecreëerd waarin ze zich ongegeneerd kan laten gaan. Haar woede en klaagzangen, beschuldigingen en excuses klateren onbekommerd als water van een hoge rotswand. Tegenover haar vriendinnen en zussen hoeft ze geen blad voor de mond te nemen en steekt ze tirades af, of intieme ontboezemingen. Haar gevoelens komen als een razende Roeland op je af. Ongezouten, met een behoorlijke portie humor.
Wie denkt dat haar woorden aan kracht inboeten naarmate de jaren verlopen en ze haar scheiding steeds beter accepteert, komt voor verrassingen te staan. Want natuurlijk zijn er terugvallen, dankzij kleine voorvallen of nieuwe ontwikkelingen, die alle woede en frustratie weer even doen bovendrijven, hét moment om weer eens in de pen te klimmen. Bovendien is ze een alleenstaande moeder met kinderen die gaan puberen, een andere complicatie wanneer je hart nog telkens brult om het onrecht dat je ex-man je heeft aangedaan.
Uiteraard spoken geweldige wraak-scenario’s door het hoofd van de aan haar hart gewonde Clara. Als een ware wraak-Godin zet ze zich aan het schrijven, vergezeld van een of enkele glazen drank. Veel mensen wordt aangeraden hun woede of verdriet op papier te zetten. Dat doet Clara dan ook. Ook al zet ze niet al haar woorden om in daden, haar zoete wraak heeft ze, na vele jaren van doorzetten, gekregen.
Het onderwerp is bij zoveel mensen heel herkenbaar: de scheiding, kinderen die bij de vader met nieuwe vrouw gaan logeren, vakanties plannen met twee huishoudens. Maar ook het ouder worden is een item, waardoor onzekerheid op de loer ligt. Zie er maar eens mee klaar te komen. Deze heel herkenbare problemen zijn op bijzonder onderhoudende manier beschreven.
Marita van der Vyver (1958), brak in 1992 in Zuid-Afrika door met haar roman Griet skryf ’n sprokie. Het boek werd geroemd wegens de openhartige en humoristische manier waarop de schrijfster over de vrouwelijk seksualiteit schreef. Deze debuutroman ontving een aantal literaire prijzen. Ook in Koud opgediend vinden we die onderhoudende en openhartige stijl terug. Een ‘must’ voor iedereen die worstelt met liefdesverdriet en ouder worden.
Marita van der Vyver – Koud opgediend (Dis koue kos, skat, vert. Riet de Jong-Goossens, Orlando 2011
Leestips
Een Zuid-Afrikaanse familie vol roerige relaties:
Ronelda S. Kamfer – Compoun
Al kokend een scheiding verwerken:
Jo Kyung-Ran – Tong
Judi Hendricks – Liefde en brood
Verlaten na een relatie:
Orhan Pamuk – Het museum van de onschuld
Florence Seyvos – Verlaten
Alain Claude Sulzer – Een volmaakte kelner
Andere roerige tijden in Zuid-Afrika:
Ingrid Winterbach – Roerige tijden
Vreemdgaan:
Colm Toíbín – Long Island
Christian Gailly – De nacht
Paul Guimard – De geur van gras