Een oud-Griekse Love Story
Amerikaanse roman over de Griekse held Achilles en zijn geliefde Patroclus.
De tienjarige oorlog waarin de Grieken streden om de stad Troje, is misschien wel de meest lucratieve inspiratiebron ooit voor schrijvers geweest. De Trojaanse oorlog is beroemd geworden dankzij de Ilias van Homerus, waarin hij het einde van deze ellenlange oorlog beschreef en waarvan werd gedacht dat het een verzonnen verhaal was. Archeologen leveren echter steeds meer bewijs dat er ca. 1184 v.Chr. inderdaad een langdurige oorlog moeten hebben plaatsgevonden rond deze mythische stad aan de westkust van het hedendaagse Turkije, zodat we ons nu kunnen afvragen of Homerus niet gewoon een geschiedschrijver was van orale verslagen die in de overleveringen steeds bonter werden.
Veel andere mythen en legenden spelen rond deze oorlog: Homerus’ Odysseus gaat over een Griekse held die na de Trojaanse oorlog jarenlang door de wereld dwaalt op zoek naar zijn huis; het bekendste werk van de Romeinse schrijver Vergilius is Aeneis dat ook over een held uit de Trojaanse oorlog gaat en waarin uitgebreid wordt verteld over het beroemde houten paard van Troje. Maar ook moderne schrijvers hebben zich laten inspireren door Trojaanse overleveringen, zoals Allessandro Barrico met De Ilias van Homerus, Barry Unsworth met De Koningsliederen en Jacqueline Zirkzee met Mykene, of Margaret Atwood die in Penelope vertelt hoe de vrouw van Odysseus wachtte op zijn thuiskomst na de Trojaanse oorlog.
Reeds in de oudheid publiceerden schrijvers na Homerus verschillende interpretaties van de Trojaanse oorlog en alhoewel de grote lijnen van de diverse verhalen hetzelfde zijn, kennen de details soms variaties. Zo beschreef de Latijnse dichter Statius in de eerste eeuw in zijn Achilleïs voor de eerste keer dat Achilles stierf dankzij een giftige pijl in zijn hiel, het deel van zijn lichaam dat niet beschermd was, omdat zijn moeder, de waternimf Thetis, hem aan zijn hiel vasthield toen ze hem in de Styx dompelde, opdat hij onsterflijk werd. Sindsdien is de achilleshiel een veelgebruikte uitdrukking en denken veel mensen dat Achilles zo aan zijn einde kwam. De schrijfster Madeleine Miller echter heeft in haar debuutroman Een lied voor Achilles de versie van Homerus aangehouden wat de dood van Achilles betreft: hij had geen zwakke plek en werd door Paris (weliswaar met de hulp van de god Apollo) gewoon met een pijl in zijn lichaam dodelijk getroffen.
Madeline Miller heeft zelf haar plekje willen verdienen in de variaties rond de Trojaanse oorlog: Een lied voor Achilles gaat over de grote liefde tussen Achilles en zijn vriend Patroclus. Dat Patroclus en Achilles grote vrienden waren, heeft elke schrijver wel aangenomen, maar de meningen zijn verdeeld over of het wel echte herenliefde was of gewoon een diepe vriendschap.
Een ander opmerkelijk feit van Een lied voor Achilles, is dat het verhaal wordt verteld door Patroclus, zoon van Menoutius, die werd verbannen omdat hij een vriend doodde en zo terecht kwam in het huis van Peleus, koning van de Mirmidonen. Hij leerde er Peleus’ zoon kennen, Achilles, en toen Achilles hem vroeg zijn metgezel te zijn, werd het duo onafscheidelijk. Achilles’ moeder Thetris werd de schrik van Patroclus, want deze zeenimf, een halfgodin, had geen goed woord over voor de verhouding tussen haar zoon en Patroclus. Maar ondanks haar dreigingen volgde Patroclus Achilles naar de Pelion bergen, waar ze les kregen in natuur- en vechtwetenschappen van Chiron, de centaur. Later, toen Achilles niet naar de Trojaanse oorlog wilde en Thetris haar zoon verstopte tussen de vrouwen aan het hof van koning Lycomedes op het eiland Skyros, wist Patroclus hem wederom te vinden, net zoals Odysseus en Diomedes overigens, die Achilles alsnog wisten over te halen om naar Troje te gaan.
En zo betraden de twee geliefden het beroemde strijdperk van Troje, waar ze tien jaren bivakkeerden en probeerden de schikgodinnen om de tuin te leiden, want het was bekend dat wanneer Achilles Hector zou doden, ook Achilles’ dagen waren geteld.
Een lied voor Achilles heeft echter ook een achilleshiel: het is een behoorlijk geromantiseerd verhaal over Achilles. Het is net geen boeketreeks geworden, maar toch neigen sommige beschrijvingen over de liefde tussen de twee jongelingen soms wel een beetje te veel naar rozengeur en maneschijn en zou je willen dat de schrijver een man was geweest, die de boel een beetje minder bloemrijk zou hebben beschreven. Het tweede deel van het verhaal dat zich rond Troje afspeelt, is al een beetje stoerder, maar toch zou je willen dat Millers verering voor de Griekse helden een minder zoet karakter had gehad.
De hiel is slechts een kleine plek van het lichaam, en zo zijn deze te bloemrijke woorden ook slechts een kleine irritatie in een boek dat verder onderhoudend en beeldend is geschreven. Het is bovendien een kunst om de lezer te boeien met een verhaal dat menige lezer eigenlijk al kent. Net zoals Achilles wist dat Troje onherroepelijk zijn dood zou betekenen, weet een Trojaanse oorlogskenner wat hem te wachten staat in het verhaal: de oorlogsbuit Briseïs die door Achilles wordt opgeëist, de ruzie tussen Achilles en Agemmemnon die uitloopt op een weigering van Achilles om nog verder te vechten en tenslotte de dood van Patroclus, die de voorspelling doet uitkomen.
Terwijl in de meeste boeken over de Trojaanse oorlog de grote helden alle aandacht krijgen, wordt in deze roman een man belicht, die veel lezers misschien nog niet zo goed kennen. Miller heeft op haar manier Patroclus een heldenrol toebedacht: hij is het die zijn geliefde beïnvloedt om de Grieken te redden wanneer ze de Trojaanse oorlog dreigen te verliezen. En zoals het een echte held betaamt, sterft hij daarom in het stof van het strijdperk.
Een lied voor Achilles is een mooie, nieuwe interpretatie van de oude, Griekse legende over Troje en zijn helden, goden en halfgoden. En ook al zou je de Ilias uit je hoofd kennen, Miller weet met haar verhaal de lezer toch te boeien door haar nieuwe uitgangspunt: de grote liefde tussen Patroclus en Achilles, de mooiste Griekse held ooit.
Madeline Miller – Een lied voor Achilles (The Song of Achilles, vert. Robert Neugarten), Meulenhoff 2012
Leestips
Van dezelfde schrijfster:
Galatea
Circe
Verhalen rond de Trojaanse oorlog:
Pat Barker – De stilte van de vrouwen
Margaret Atwood – Penelope
Allessandro Barrico – De Ilias van Homerus
Euripides – Iphegeneia in Aulus
Homerus – Ilias en Odysseus
Barry Unsworth – De Koningsliederen
Jacqueline Zirkzee – Mykene
Andere mythen herverteld:
Natalie Haynes – De blik van Medusa
Claire Heywood – Dochters van Sparta
Jennifer Saint – Elektra
Jennifer Saint – Ariadne
David Vann – Klare lucht zwart
Colm Toíbin – Het huis van de namen
Viktor Pellevin – Helm der verschrikking
Michel Faber – Het vuurevangelie