De beer is los
Nederlandse roman over een wetenschapper die aan de hand van dierproeven overbevolking bestudeert.
Martin Maltus krijgt de opdracht om door middel van proeven met ratten het gedrag van overbevolking te bestuderen. De opdracht is uiterst geheim omdat in het land de dierenpartijen het voor het zeggen hebben. Vooral het wolvenproject staat in de schijnwerpers. Wolven worden eerst waargenomen op de Veluwe, maar later ook in Limburg en Brabant. Het publiek weet niet of ze voor de wilde dieren moet zijn als er hondsdolheid bij een wolf is geconstateerd. Ook de politiek, zo diervriendelijk gericht, houdt zich op de vlakte.
Maltus is in het verhaal een achterkleinzoon van de beroemde 18de eeuwse wetenschapper Thomas Malthus, wiens bevolkingstheorieën Charles Darwin hebben beïnvloed. Echter, Malthus’ theorie over hoe overbevolking de mensheid te gronde kan richten, is nog steeds omstreden. Daarom gaf Maltus nooit toe dat hij familie was, zeker nu hij weer onderzoek doet naar overbevolking. Maltus leerde als kind om boven de dieren te staan. Het staat hem tegen dat de dieren nu zo op handen worden gedragen. Daarom kost het hem geen moeite om dierproeven te doen. De veel jongere assistente Julia kost het wel moeite. Maar ze weet zich tijdens de proeven goed te houden en stuurt op een relatie met Maltus aan.
Vorige week ontsnapte er een gorilla uit zijn behuizing in dierentuin Blijdorp. In dit verhaal breken Maltus en zijn opdrachtgever Paul Verduyn zich het hoofd over hoe het kon dat een gorilla in een Russische dierentuin zelfmoord pleegde. Was het Blijdorpse incident voor of tijdens het schrijven van het boek gebeurd, dan was dit verhaal er zeker in opgenomen. Beren in de Pyreneeën, de vermoorde mus van Domino Day, eerwraak, ze vormen allemaal waar gebeurde feiten in dit verzonnen verhaal van Den Hartog Jager, waarbij de kernvraag is hoe ver onze dierenliefde moet gaan en in hoeverre we zelf de natuur de baas moeten blijven of niet.
De polemiek rond uitgezette wilde dieren is niet nieuw. Boeren in de Pyreneeën protesteren heftig tegen de uitzetting van beren in hun streek: zij hebben er tenslotte vee rondlopen. In het boek zijn het wolven die schade aanrichten.
Zo staan er in het verhaal twee partijen haarscherp tegenover elkaar: de dierenpartij en zijn aanhangers die wel erg ver gaan door wilde dieren in een publiekspark uit te zetten en ze per se willen beschermen, ook al is er het risico van een uitbraak van hondsdolheid, tegenover wetenschappers die schijnbaar zonder gewetensbezwaar dieren gebruiken voor hun studies. Martin Maltus behoort tot de laatste partij en het is lange tijd niet duidelijk tot welke partij de schrijver behoort. Zijn haast satirische beschrijvingen van de dierenactivisten en het kortzichtige Tweede-Kamer-lid Amma, doen denken dat Den Hartog Jager zich aan de zijde van Maltus schaart.
Het andere thema van het boek is de vraag of overbevolking leidt tot de ondergang van het menselijk ras. Den Hartog Jager weet overtuigende zaken op te sommen die leiden tot ontspoord gedrag in een overbevolkte samenleving: breezer-meisjes, een steeds agressiever wordende jeugd, steeds minder verdraagzaamheid etc.
De tweede roman van Hans den Hartog Jager heeft genoeg interessante thema’s die het tot een aantrekkelijke roman maken. Het verhaal is weer even actueel dankzij de gorilla van Blijdorp, maar is ook duidelijk een roman van deze tijd, waarin politiek en media een grote rol spelen. De lezer zal zich niet alleen afvragen hoe het verder moet met de wereld, maar ook wat er van Maltus gaat worden.
Hans den Hartog Jager – Maltus, De Bezige Bij 2006
Leeslinks
De wetenschapper bedreigd:
Jonathan Franzen – Schokgolven
Wolven uitzetten:
Sarah Hall – De komst van de wolven
Over dierenexperimenten:
T.C. Boyle – Praat met mij
Karen Joy Fowler – Totaal door het dolle heen
Hanya Tanaqihara – Notities uit de jungle
Over de teloorgang van de maatschappij:
Peter Verhelst – Zwerm
Frank Schätzing – De zwerm
Over dierenrechten:
J.M. Coetzee – Dierenleven