Een verslavend verhaal
Meeslepend Amerikaans epos over een zwarte slavenhouder en zijn slaven.
De bekende wereld van de slavernij bestond voor zover de meesten van ons weten meestal uit blanke mensen en hun zwarte slaven. In de literatuur worden de blanken veelal als slecht afgeschilderd en de zwarten als de onderdrukten die in opstand komen. Deze bekende wereld gooit de Amerikaanse schrijver Edward P. Jones met zijn eerste roman geheel overhoop: zijn verhaal gaat over een ex-slaaf die wanneer hij vrij is zelf slaven houdt en alle personages, zowel blank als zwart, hebben hun goede en hun slechte kanten.
De bekende wereld is vernoemd naar een grote oude landkaart die in het kantoor van sheriff Skiffington hangt. Daarop staat een wereld die nog lang niet compleet is. Zo heeft Edward P. Jones ook witte vlakken willen opvullen in de geschiedenis van de slavernij. Het resultaat is verbluffend, want zijn verhaal is er een over meesters en slaven dat niet bepaald wit-zwart is.
Het verhaal begint met het overlijden van ‘masta’ Henry, een zwarte plantagehouder die zijn vrouw Caldonia een groot aantal slaven nalaat. Opzichter van de slaven is de slaaf Moses die het als zijn taak ziet de mensen op tijd de velden op te laten gaan, toeziet dat het werk goed wordt uitgevoerd en ’s avonds rapport uitbrengt bij zijn meesteres.
Alle slaven wonen in een straatje waar iedere slaaf een hut deelt met zijn familie of andere alleenstaande slaven. Om de plantages heen wordt gepatroilleerd door mensen die de sheriff heeft aangesteld om te voorkomen dat de slaven weglopen.
Want weglopen proberen ze. Maar niet alleen dat. Er reizen ex-slaven rond die vrij zijn en die hun vrijlatingspapieren altijd bij de hand moeten hebben om te bewijzen dat ze daadwerkelijk een vrij burger zijn. En er zwerven ook slechte mensen rond die slaven en vrije mensen ontvoeren om ze te verkopen.
Dit is De bekende wereld van Edward P. Jones. Het gaat over de ex-slaaf Henry, zijn ouders Augustus en Mildred die ook vrij zijn, over zijn slaven Moses, Elias, Alice, Celeste en nog veel meer slaven. Over sheriff Skiffington, zijn neef Counsel en de blanke plantagehouder William Robbins.
Het verhaal speelt in het district Manchester van Virginia en diverse archieven en bronvermeldingen maken deel uit van het verhaal. Want net als Manchester blijken al deze gegevens die vertellen hoe het alle personages vergaat en is vergaan allemaal ontsproten uit de fantasie van Edward P. Jones.
Zijn vertelling is niet rechtlijnig. Menig personage krijgt zijn gehele leven beschreven in het boek. Terwijl het verhaal alleen maar draait om wat er gebeurt wanneer ‘masta’ Henry dood gaat, kijkt Jones als een meesterverteller terug naar en blikt vooruit in de fictieve levens van zijn personages. Misschien remt deze stijl de spanning wat af, maar het maakt wel dat zijn karakters enorm veel perspectief krijgen en allen volbloed personages zijn.
Zijn verhaal over een wereld van vrije mensen, blank en zwart, van slaven en ex-slaven wordt hierdoor verslavend. Het is een fictief epos over de jaren rond 1870 toen in Amerika de voor- en tegenstanders van slavernij een voedingsbodem begonnen te vormen voor de naderende burgeroorlog. Over een wereld waarin een weggelopen slaaf dubbel werd bestraft omdat hij ook eigendom van zijn meester had gestolen: zichzelf. Over een wereld waarin een zwarte vrouw van een slavenhouder zich afvraagt of zij net zo strafbaar is als een blanke vrouw wanneer ze met een slaaf slaapt. Maar ook over een wereld waarin niet alle blanken slaven willen hebben, ze vrijlaten of ze proberen een toekomst te geven. Waarin zwarte mensen eigenaar kunnen zijn van hun vrouw en kinderen of net zo vrij kunnen zijn als blanken, waarin ze heulen met de vijand of elkaar beschermen tot ze het leven laten. Waarin mensen verdwijnen, worden opgepakt, weer opduiken, de bliksem opzoeken, ondergaan aan een ziekte, het oor wordt afgesneden.
In het begin is het wat wennen aan de vele personen die Jones de lezer introduceert. Maar wanneer je je de wereld eigen maakt van de plantage van ‘masta’ Henry raak je al snel verslingert aan de personen die in de hutjes van het slavenstraatje wonen. Aan Moses die het te hoog in de bol krijgt, aan Alice die ’s nachts in de omgeving rondzwerft, aan Elias die dankzij de bliksem een mooie toekomst wacht, aan Augustus en Mildred die een vrij bestaan opbouwen, aan sheriff Skiffington die probeert zijn werk zo goed mogelijk te doen.
Er zijn al veel boeken geschreven over de slavernij waarvan De negerhut van oom Tom van Beechum Stow wel de bekendste is. De bekende wereld van Edward P. Jones geeft een adembenemend portret van de slavernij in Amerika, in een tijd dat de Amerikaanse wetten nog in hun kinderschoenen stonden. Het is een modern epos over een oude wereld die niet snel vergeten zal worden. Zowel de slavernij niet als ook het verhaal van Edward P. Jones.
Edward P. Jones – De bekende wereld (The Known World, vert. Marian Lameris) Querido, 2005
Leestips
Over slavernij:
Percival Everett – James
Colson Whitehead – De ondergrondse spoorbaan
Steve Yarbrough – Levende geesten
Tony Morrison – Het lied van Solomon
Patrick Chamoiseau – De oude slaaf en de bloedhond
Lawrence Hill – Het negerboek
Charles Johnson – Slavenroute
Jeffrey Lent – De Herfst
Een klassieker over de Amerikaanse burgeroorlog:
Margaret Mitchell – Gejaagd door de wind
Over de Amerikaanse burgeroorlog:
E.L. Doctorov – De mars