Literatura infantil
Chileens autobiografisch boek over vaderschap en schrijven.
Het zijn meestal zonen die over hun vader schrijven: In de ban van mijn vader (Sandro Veronesi), Het verre land van mijn vader (Bo Caldwell), De vijand van mijn vader (Almuneda Grandes), Onze vaders (Andrew O’Hagan). Er zijn veel minder boeken van vaders die over hun zonen schrijven, zeker wanneer het nog kinderen zijn.
Literatura infantil
De Chileense schrijver Alejandro Zambra is een uitzondering en heeft in zijn vaderschap een groots onderwerp gevonden. Zijn vorige roman heet Bijna een vader, ook al ging het grootste deel van dat verhaal over Chileense dichters en kwam de kwestie van stiefvaderschap eigenlijk als tweede onderwerp aan bod. De originele titel van dit boek was Poeta Chileno (Chileense poëzie). Ook in zijn boek Het verborgen leven van bomen (2007) komt het onderwerp stiefvaderschap voorbij. Zambra’s nieuwste boek draagt als Nederlandse titel Vadertaal, terwijl de Chileense naam wederom afwijkt: Literatura infantil (Kinderboeken). Deze keer dekt de Nederlandse titel de inhoud van het boek beter en gaat de schrijver hierin helemaal los over vader zijn, maar toch ook een beetje over de relatie met zijn eigen vader.
Anekdotes en herinneringen
Alejandro Zambra is getrouwd met de Mexicaanse schrijfster Jazmina Barrera. Ze wonen in Mexico City. Het eerste hoofdstuk, Vadertaal over kinderliteratuur, begint met de geboorte van hun zoontje Silvestre, waarna Zambra in kort proza gedachtes deelt met de lezer over de meest uiteenlopende onderwerpen zoals opvoeding, tradities of gewenning. Anekdotes en herinneringen stuiteren maar door, soms van slechts enkele regels, soms pagina’s lang of soms zelfs een gedicht. Elk stuk met een oplopend nummer, ook al volgen de nummers elkaar niet op: alsof een deel is afgekeurd en uit het boek is geschrapt. Van het ene idee naar het andere springend, een op hol geslagen hoofd dat niet weet waar te ankeren.
Verhaaltjes
Vervolgens komen er diverse verhaaltjes aan bod en heb je het gevoel dat je in een verhalenbundel bent beland. De meest uiteenlopende onderwerpen dwalen rond: Chocoladerepen met paddestoelen tegen hoofdpijn, wat als je zoon een meisje was geweest, opvoeding, televisie en covid.
Voor een kersverse vader
Het tweede deel staat meer in het teken van jeugdherinneringen. Over Zambra’s vader, vriendinnetjes, voetballen, vissen, een beroving, alles in een ogenschijnlijk willekeurige volgorde. Pas in de laatste verhaaltjes keert het zoontje Silvestre definitief terug in de teksten en wordt de cirkel gesloten door telefoongesprekken die de kleuter met zijn opa in Chili heeft.
Het boek leest als overdenkingen van een kersverse vader, zonder al te sentimenteel te worden: geen geneuzel over de eerste stapjes, eerste woordjes (ja, één) of een eerste tandje. De anekdotes stemmen tot nadenken of toveren een glimlach op de lippen. De stukken zijn autobiografisch, al zal er her en der fictie in zijn geslopen.
Chaos
Soms krijg je het idee dat Alejandro Zambra is gaan zitten en schrijft over alles wat er op dat moment in zijn hoofd opkomt. Veel van Zambra’s romanpersonages lezen geen romans. Zambra zelf sloeg ook heel lang geen roman open en schreef en las tot op zekere leeftijd alleen maar poëzie. Misschien dat we dat ook terugvinden in zijn ‘romans’. Alejandro Zambra’s kracht ligt in de korte verhalen. Daarmee is ook dit boek gevuld. De verhalen zijn dan wel verzameld onder een gelijke noemer, en draaien rond vader en zoon, er heerst een chaos in de verdeling en in de stijl en ik heb er geen opbouw of algemeen verhaal in kunnen vinden. Het is ronduit rommelig te noemen.
Literaire pareltjes
Alejandro Zambra wordt wel de opvolger genoemd van de grote Chileense schrijver Roberto Bolaño, wiens boeken ook vaak de wetten van een traditionele indeling van een roman tarten. Zambra staat erom bekend om te schrijven over zijn schrijven (meta writing) en hij probeert al schrijvende de roman vorm te geven. Ik zou dit geen roman noemen, maar een soort autobiografisch allegaartje over een zoon hebben. Geschreven voor Silvestre, getuige de brief aan zijn zoontje in het laatste aandoenlijke hoofdstuk (het boek is uiteindelijk opgedragen aan zoon én moeder Jazmina).
Soms rollen er literaire pareltjes over de pagina’s in de vorm van diverse uitlatingen, van verhaaltjes tot gedichten. Alejandro is een regelrechte charmeur, die je zijn chaos vergeeft. Een kind krijgen en opvoeden is een onderwerp dat hij tot nieuwe hoogten heeft weten te verheffen met zijn bijzondere vadertaal.
Alejandro Zambra – Vadertaal (Literatura infantil, vert. Brigitte Coopmans), Meridiaan 2024
Leestips
Van dezelfde schrijver:
Bijna een vader
Het verborgen leven van bomen
Dichters in Mexico City:
Roberto Bolaño – De woeste zoekers
Zonen en hun vaders:
Daniel Mendelsohn – Een odyssee
Domenico Starnone – De straat der klachten
Bo Caldwell – Het verre land van mijn vader
Almuneda Grandes – De vijand van mijn vader
Sandro Veronesi – In de ban van mijn vader
Adrew O’Hagan – Onze vaders
Een zoon met verhalen over zijn overleden moeder:
Marcin Wicha – Dingen die ik niet heb weggegooid