Een koele melting pot
Turkse roman over 3 niet-Amerikaanse studenten in Boston.
Het is dankzij een advertentie dat de Turkse Omar intrekt bij de Spaanse Piyu en de Marokkaanse Abed. Alle drie studeren ze in Boston en alledrie hebben ze hun eigen karaktertrekken. In deze roman, die draait rond het huishouden van deze drie studenten en hun hongerige, dove hond Arroz, spelen ook vrouwen een beduidende rol: Zarpandit, later nam ze de naam Gail aan, een Amerikaanse, verloren in haar eigen cultuur, haar vriendin Debra Ellen Thompson, die overtuigd lesbienne is en Alegre, van Zuid-Amerikaanse afkomst, die als familie een hele sliert tantes achter zich aan heeft.
Omar, die de twee puntjes op de O heeft weggelaten sinds hij in Amerika is, zijn naam was oorspronkelijk Ömer, is de meest kleurrijke van het stel. Hij meet de tijd in popnummers die hij op zijn Ipod heeft staan en waarvan hij nauwelijks afstand doet. Bij zijn kennismakingsgesprek met Abed en Piyu constateert hij tot zijn schrik dat zijn twee gastheren geen koffie drinken, zelfs geen koffie in huis hebben. Omar kan niet zonder koffie, net zoals hij niet zonder alcohol kan én ook al niet zonder vrouwen.
Abed en Piyu drinken muntthee, of andere brouwsels, en zijn verslaafd aan de Amerikaanse tv-serie Soprano’s. Abed kan ‘s nachts zonder naar een horrorfilm te hebben gekeken, niet slapen. Hij koestert een stille liefde voor een meisje dat hij heeft achtergelaten in Marokko en raakt iedere keer weer verstoord door de diverse vriendinnetjes van Omar die hij ‘s morgens in de badkamer probeert te ontlopen.
Piyu studeert voor tandarts, maar kan eigenlijk niet tegen scherpe voorwerpen. Bovendien is hij een manische schoonmaker. En dan durft hij ook al niet met zijn vriendinnetje Alegre te slapen.
De magere Alegre is een geweldige kokkin. Meestal bestiert ze dan ook het fornuis van de jongens. Maar ze kookt ook voor feesten. Haar enige probleem is dat ze haar eten nooit wil binnenhouden en ze in het geheim altijd de wc opzoekt, waar ze met opluchting haar maag leegt.
Zarpandit is zo verlegen dat ze opgenomen wordt in een vrouwengroep, die haar wel eens even zullen leren van het leven te houden. Zarpandit blijft echter haar zelfmoordpogingen behouden, maar tot grote verwondering van Debra Ellen Thompson, groeit de verlegen Zarpandit uit tot Gail, die je de oren van het hoofd kletst, vol ideeën zit voor hun zaak waar ze chocolade verkopen in alle mogelijke smaken en vormen en het zelfs waagt Debra Ellen Thompson in te ruilen voor Omar.
De schrijfster Elif Shafak, Turkse van nationaliteit, maar geboren in Strasbourg en opgegroeid in diverse landen, blijft geïntrigeerd door verschillende culturen. Haar vorige in het Nederlands vertaalde roman De bastaard van Istanbul, gaat over een Amerikaanse met Armeense achtergrond die haar familie in Istanbul opzoekt.
De heilige van de beginnende waanzin speelt niet alleen in Amerika, Boston, maar is ook de eerste roman van Shafak geschreven in het Engels. We kennen de stijl die ze in dit boek hanteert al een beetje uit Het luizenpaleis, waar een appartementsgebouw in Istanbul de gemeenschappelijke deler is voor veel verschillende mensen en verhalen. Ook De heilige van de beginnende waanzin bestaat uit een mengelmoes van verhalen over de verschillende personages, en een grote, strakke verhaallijn zit er niet echt in.
De hoofdpersonen zijn allen op zoek naar zichzelf en hun identiteit, wat geen gemakkelijke opgave is in een huis waar zoveel verschillende mensen hun plek proberen te vinden. Het huis is een zoete inval voor vrienden en vriendinnen en een feest is ook zo georganiseerd.
Het verhaal is licht komisch, neigt soms naar het hilarische, maar toch mist er wat. Terwijl in Het luizenpaleis de geschiedenis van de kleurrijke stad Istanbul meespeelt en in De bastaard van Istanbul de Turkse identiteit en de Armeense kwestie een rol spelen, is De heilige van de beginnende waanzin bijna een cultuurloos verhaal geworden. De melting pot van Amerika lijkt helemaal geslaagd: de verschillende culturen lopen naadloos in elkaar over. Alleen wanneer Abed’s moeder overkomt uit Marokko krijgen we even te maken met een cultuurprobleem, maar verder gaan alle nationaliteiten op in de Amerikaanse cultuur waar esoterie, wetenschap, popmuziek en de multi nationale eetcultuur probleemloos zijn ingeburgerd.
In dit boek heeft Shafak zich op de nadelen gestort die deze melting pot met zich mee kan brengen: te veel keuzes om je leven op de rails te houden, zodat menige jongeling in de psychische problemen komt: eetstoornissen, zelfmoordneigingen, koffie- en alcoholverslaving, fobieën en impotentie.
Psychologie is echter niet de sterkste kant van Elif Shafak. Zij is een verhalenvertelster, waarbij ze vaak ook historische noten naar boven haalt. De heilige van de beginnende waanzin mist een ziel. De ziel van een schrijfster die uitgaat naar haar moederland Turkije, en bovenal naar de stad waarin ze het liefste woont: Istanbul. Het einde van het verhaal verplaatst zich naar deze bruisende stad van cultuur en geschiedenis. En daar komt dan ook de bevlogenheid van Shafak weer naar boven.
Elif Shafak is een experimenterende schrijfster, die haar weg zoekt tussen culturen, maar bovenal tussen de Turkse culturen en achtergronden. Het is duidelijk dat Amerika niet haar favoriete land is. Haar vertelvuur in De heilige van de beginnende waanzin staat op een klein pitje en maakt haar vertelstijl die in Het luizenpaleis zo goed werkte, hierdoor tot een slordige bundel bijeengeraapte karakter- en situatieschetsen die mij niet helemaal kon bekoren.
Elif Shafak – De heilige van de beginnende waanzin (The Saint of Incipient Insanities, vert. Manon Smits), De Geus 2008
Leestips
Van dezelfde schrijfster:
Er stromen rivieren in de lucht
Het eiland van de verdwenen bomen
10 minuten 38 seconden in deze vreemde wereld
Liefde kent veertig regels
De stad aan de rand van de hemel
Het huis van de vier winden
Het luizenpaleis
De bastaard van Istanbul
Rond studentenhuishoudens:
Michael Muhammad Knight – Taqwacore
Frank Adam – De Caïro cahiers
Paul Mennes – Kamermuziek