Wolkenverhalen
Grootse Indiase roman over twee families, emigratie en heel veel meer.
Arundhati Roy won in 1997 met De God van Kleine Dingen de Booker Prize. Recentelijk kwam haar autobiografische boek Mother Mary Comes to Me uit, waar nog steeds felle kritiek op India van de pagina’s spat. Haar werk is een protestlied tegen alles wat er mis is in haar land, vooral dankzij de politiek. Kiran Desai heeft met haar tweede roman De erfenis van het verlies, over identiteit en dromen, in 2006 de Booker Prize gewonnen. En nu prijkt haar net uitgekomen derde roman alwéér op de shortlist van de Booker Prize. Met een boek dat haar tweede roman overstijgt in volume en grootsheid. In tegenstelling tot Arundhati Roy, die meer afstandelijk schrijft, is Kiran Desai een verhalenvertelster die de zielenroerselen van het Indiase leven blootlegt. Dat wordt geplaagd door niet uit te roeien tradities, een kastenstelsel en criminaliteit in alle maten en soorten. Terwijl Arundhati zich roert als een activiste, voert Desai een stem recht uit het Indiase volk, met een heerlijk zachte humor.
Een gearrangeerd huwelijk
Het gaat over twee families waarvan de oudsten hun kleinkinderen aan elkaar willen koppelen wegens een ereschuld. Beide kinderen zijn door hun familie naar Amerika gestuurd omdat ze daar betere kansen in het leven hebben. Sonia Shah woont op een kampus van een universiteit in Vermont, Sunny Bhatia woont in Brooklyn en werkt als aankomend journalist bij de Associated Press in New York. Hij heeft geen behoefte aan een traditioneel gearrangeerd huwelijk, hij heeft al een vriendin, en Sonia weet niet eens van Sunny’s bestaan, laat staan dat ze weet dat ze door de familie is gekozen als zijn ideale bruid.
De grootouders zijn buren van elkaar in Allahabad, waar Sonia en Sunny elkaar voor de eerste keer ontmoeten toen de opa van Sonia stierf. Het lijkt liefde op het eerste gezicht, maar zowel Sonia als Sunny voelen zich kwetsbaar in de moderne, internationale wereld. Sonia is beschadigd door een catastrofale liefde die haar onzeker maakt, Sunny voelt zich overal een immigrant, is zich bewust van zijn bruine huidskleur en vraagt zich af waar zijn thuis is.
Twee zoekende journalisten
Sonia besluit terug te keren naar India, waar haar moeder Seher wegens haar mislukte huwelijk in de bergen is gaan wonen in Cloud Cottage, het huis van haar Duitse vader Sigried Barbier, die kunstschilder was. Sonia’s papa blijft in Dehli achter, vol schaamte tegenover de buurt. Hij is blij met de komst van zijn dochter.
Sunny is verlaten door zijn vriendin en probeert een nieuw leven op te bouwen in een internationale buurt waar iedereen een vreemdeling is. Zowel Sunny als Sonia proberen een journalistieke carrière op te bouwen, door gedegen artikelen te schrijven. Sonia brengt onder andere de kebab in India in kaart, Sunny interviewt een man met zulke lange nagels dat hij door zijn familie in alles geholpen moet worden. Sonia en Sunny zijn duidelijk zoekende zielen, onrustig, dwalend door de wereld en door India. Sonia denkt haar geluk in Goa te vinden, Sunny in Mexico.
Ouders
Zij zijn niet de enige personen die de roman zoveel kleur geven. Babita, de moeder van Sunny, is altijd al tegen een huwelijk tussen haar zoon en Sonia geweest en hoopt dat ze voor eeuwig uit elkaar blijven. Zij is een typische Indiase vrouw uit een verloederde rijke klasse, opgescheept met een huishouden vol bedienden, zoals de twee meisjes Vini-Puni. Haar vader was kolonel, maar zat ook in duistere zaakjes en je zou kunnen zeggen dat het familiekapitaal niet echt op eerlijke wijze bij elkaar is gegraaid. Babita woont in het familiehuis, waar ook haar twee broers met aparte ingang wonen. Ze wil niet weten wat die allemaal uitspoken. Babita voelt zich min of meer door haar zoon verlaten, reist graag en zou het liefst bij Sunny intrekken, waar in de wereld hij ook maar woont. Ze zit in ieder geval bovenop zijn leven, ook al vertelt Sunny haar lang niet alles.
Manav, de papa van Sonia, is wat vooruitstrevender maar heel egoïstisch. Hij gunt zijn dochter alles, maar wil haar het liefst aan zijn zijde. Hij heeft ideeën voor onmogelijke projecten, waarbij hij voor research naar het buitenland moet, zoals voor verwarmde wc’s in Japan. Sonia’s moeder speelt een meer bescheidener rol, net als haar vader de kunstenaar, die op een dag gewoon ergens te midden van de wolken in de bergen verdween. De amulet die ook een rol speelt, de Wolken-baba of Badal Baba, heeft Siegfried aan zijn dochter gegeven, die het doosje met de god weer aan Sonia doorgaf. Wanneer Sonia het niet uithoudt bij haar vader, zoekt ze de rust op bij haar moeder aan de rand van de bergen tussen de Himalayaceders.
Vocht en een geheim recept voor kebab
Alles ademt een soort teloorgang uit van een leven dat ooit veel glamour kende. Het natte klimaat, zowel in Dehli, Allabahad als in de provincies lijkt de huizen op te lossen. Ze roesten, schimmelen, vechten tegen muggen en moeten alles inzetten om het buiten niet binnen te laten. Alles is aangetast door de vochtigheid die onophoudelijk door het verhaal stroomt: regen, mist en de oceaan, waarin Sonia en Sunny de golven bedwingen. Zelfs de sieraden hebben hun grootste glans verloren. Maar kleurrijk zijn de sari’s, tongstrelend het eten dat een bescheiden rol speelt in het verhaal. In Allabahad is het een traditie om gerechten uit te wisselen met buren en familie, zodat je altijd wel bedienden rond ziet lopen op straat met ingepakte zilveren bladen vol eten. Khansama, de kok van de grootouders van Sonia, maakt uitmuntende kebab, en Sunny’s moeder zit al een tijd te vissen naar het eeuwenoude recept en probeert zelfs Khansama te schaken, een mislukte poging die haar blijft achtervolgen.
Alleen op de wereld
Hoe kun je eenzaam zijn in een land als India, vraagt Sonia’s tante Mina Foi zich af. Het land heeft tenslotte het grootste aantal inwoners ter wereld. Maar in De eenzaamheid van Sonia en Sunny zijn alle personages uit de roman op hun manier eenzaam. Niet alleen Sonia, die na haar debacle met de kunstschilder Ilan de Toorjen Floss, haar vader gezelschap houdt terwijl ze zelf geen idee heeft wie ze is. Ook Sunny blijft met de vraag worstelen in welke wereld hij thuishoort omdat hij een Indiër is en bruin van kleur. Maar ook Sonia’s papa voelt zich verlaten door zijn vrouw en zo alleen op de wereld, net als Sunny’s moeder, die haar allang overleden man mist en nu ook dreigt te worden verlaten door haar zoon. Vooral op het einde van de roman, wanneer ieders zoektocht op een hoogtepunt lijkt, komt de eenzaamheid in volle kracht van de pagina’s gestoomd, misschien wel het beste verwoord door Sunny’s moeder die een grote vervallen, afgelegen villa in Goa heeft gekocht en enigszins bang er de avonden alleen doorbrengt als het personeel naar huis is.
Eigengereide bedienden
Terwijl eenzaamheid een overheersend thema is, spelen ook racisme, emigratie en de traditionele verhoudingen tussen ouders en kinderen een grote rol. En dan is er het Indiase kastenstelsel dat alles te maken heeft met het leven van de vele bedienden en hun rijkere werkgevers. Ieder huis heeft zijn eigen personeel, ook Cloud Cottage in de heuvels, waar de kat Babayaga het huis beschermt tegen wilde dieren en de oude bediende Moolchand zo goed en zo kwaad als het kan nog zijn taken uitvoert om het leven in het oude huis leefbaar te houden. De twee dochters van een bediende van Babita, Vini-Puni. hebben zelfs een niet te verwaarlozen rol in het verhaal. De Indiase bedienden hebben zo hun eigen dromen en handelen vaak naar eigen goeddunken, wat een zekere hilariteit met zich meebrengt.
Het magisch realisme is niet ver
Deze epische roman is zo vol als de straten in de Indiase steden bruisen van leven. Er wordt zoveel gezegd, er is zoveel om te ontdekken, er zijn zoveel woorden om van te genieten, dat het moeilijk is deze roman in een paar woorden neer te zetten. Het verhaal is zo rijk als de oude Maharadja’s van India ooit waren. Zoals het Cloud Cottage in de heuvels wordt beschreven, zoals Casa das Conchas van Babita in Goa wordt beschreven, beide huizen in verval en in symfonie met de allesoverheersende natuur met zijn vocht, zijn planten, maar vooral zijn insecten die ‘s nachts de dienst lijken uit te maken. Je hoort de regen, je proeft de nattigheid, je voelt het donker en hoort de nachtelijke concerten van alles wat in dat groen ‘s nachts tot leven komt. Dat is ook India, net zoals de volksaard van elkaar bedriegen en bedotten, de betrekkelijke veiligheid van vrouwen, van reizigers; het leven is er niet zonder risico.
Dit is een grootse roman die moeilijk terzijde is te leggen. Het boek betovert en trekt je een wereld in die zowel realistisch als fantasierijk is. Het magisch realisme is niet ver. Tegelijkertijd krabt het aan de huidige tijd met thema’s zoals racisme en schadelijke relaties. Het boek blijft roepen om verder te lezen. Over het wervelende leven in India en de Indiase identiteit. Over het zoeken naar liefde, over het overwinnen van de eenzaamheid. Prachtig en onderhoudend.
Kiran Desai – De eenzaamheid van Sonia en Sunny (The loneliness of Sonia and Sunny, vert. Petra C. van der Eerden en Paul van der Lecq), De Bezige Bij 2025
Leestips
Van dezelfde schrijfster:
De erfenis van het verlies
Wanneer de liefde het moeilijk heeft:
Tarun J. Tejpal – De alchemie van het verlangen
Grootse Indiase familieromans:
Abraham Verghese – Het verbond van het water
Aanchal Malhotra – Het eeuwige parfum
Vikram Seth – De geschikte jongen
Juchir Joshi – De laatste straaljagerlach
Grootse misdaadroman over India:
Vikram Chandra – Godenspelen
Deepti Kapoor – Tijd van zonde
Op zoek naar een (Indiase) identiteit:
Madhuri Vijay – Het verre veld
Van andere Booker Prize winnaars:
Arundhati Roy – Mother Mary Comes to Me
Arundhati Roy – Het ministerie van opperst geluk
(uit Sri Lanka) Shehan Karunatilaka – De zeven manen van Maali Almeida