Over een oude levenskunst
Franse roman over een Turkse kalligrafe.
Nadat Atatürk het Arabische schrift in 1928 in Turkije heeft vervangen voor een meer westers Latijns schrift, en nadat de ban op afbeeldingen van personen is opgeheven, lijkt er in Turkije voor de kalligrafen niet veel werk meer te zijn.
Toch kiest de jonge vrouw Rikkat Kunt uit Beylerbey voor dit vak. Haar gearrangeerde huwelijk met de enige tandarts op de Aziatische oever van de Bosporus in Istanbul is de reden dat ze zich op haar kalligrafiekunsten stort, te meer omdat Rikkat de hulp heeft gekregen van een grote overleden kalligraaf Selim die haar de kneepjes van het vak leert en haar zijn spullen heeft nagelaten. Van leerlinge wordt ze onderwijzeres.
Als haar man met zijn praktijk naar Konya verhuist moet ze hem volgen. Maar ze vindt geen magie in Konya en besluit met haar zoon terug te gaan naar haar huis aan de Bosporus. Bij hun scheiding neemt haar man haar zoon mee naar Beiroet en Nikkat krijgt een nieuwe man die al evenmin een succes is.
De nacht der kalligrafen is een pakkend boekje over de modernisatie van Turkije en de kalligrafie. De in Frankrijk geboren kunsthistoricus Yasmine Ghata, met als specialisme islamitische kunst, schreef haar debuutroman naar aanleiding van de vondst van een kalligrafisch stuk van haar grootmoeder, dat ze ontdekte op een Parijse tentoonstelling over kalligrafie.
Hoewel de kalligrafie met de modernisatie van Turkije niet meer populair was en kalligrafen zelfs werden gezien als handlangers van Allah en de oude sultans, is het toch deze oude kunst die de draad van het verhaal vormt, dat begint in het oude Istanbul en eindigt in het moderne Istanbul waar de vervallen houten huizen plaats moeten maken voor moderne flatgebouwen.
Het gaat over een vrouw die alles op alles zet om haar wensen van kalligrafe te vervullen, een vrouw die de moderne wereld omarmt en oude regels durft te overschrijden, maar met lede ogen moet aanzien dat haar oude huis moet verdwijnen.
Kalligrafie is niet alleen maar een kwestie van lijnen trekken, maar het is je hand laten leiden door goddelijke inspiratie. Yasmine Ghata weet deze kunst te beschrijven als een inspirerende levensvorm, waar de hand van god, geesten van oude meesters en derwisjen allen deel van uit leken te maken.
De nacht der kalligrafen is haast in poëtische vorm geschreven. Het is een verhaal over Ghata’s grootmoeder, die zich weerde tegen slechte echtgenoten, die op late leeftijd haar zoon terugvond, die dankzij haar liefde voor de kalligrafie rustig kon sterven. Het boekje ademt de sfeer uit van Orhan Pamuk’s Istanbul en is tegelijkertijd een ode op de kunst van de kalligrafie.
Yasmine Ghata – De nacht der kalligrafen (La nuit des calligraphes, vert. Ineke Beckers), De Arbeiderspers 2006
Leestips
Van dezelfde schrijfster:
De tar van mijn vader
Over hetzelfde Istanbul:
Orhan Pamuk – Instanbul
Twee literaire thrillers spelend in Istanbul:
Orhan Pamuk – Ik heet Karmozijn
Jason Goodwin – De brand van Istanbul
Nog meer boeken spelend in Istanbul:
Elif Shafak – De bastaard van Istanbul
Elif Shafak – Het luizenpaleis
Christoph Peters – Nachtweefsel
Ahmet Altan – De Secretaris