Voor de arbeiders
Japanse klassieker over de opstand op een krabbenschip.
In 2014 won Richard Flanagan de Man Booker Prize met De smalle weg naar het verre noorden. De roman gaat grotendeels over de aanleg van de Birmaspoorweg door Japans bezet gebied tijdens de Tweede Wereldoorlog, waarbij de Japanners in de naam van hun keizer, op gruwelijke wijze omgingen met krijgsgevangenen, waaronder Engelsen en Australiërs. Het boek kwam dit jaar in een Nederlandse vertaling uit bij Koppernik. Ik heb het boek op een gegeven moment dichtgeslagen: Flanagan liet de lezer weinig ruimte om wat adem te halen tussen de vreselijke ellende door, waar maar geen einde aan leek te komen.
Geadopteerd door de Marxisten
Daarom had ik mijn bedenkingen om aan de Japanse klassieker Het krabbenschip van Takiji Kobayashi te beginnen. Weer een staaltje van de Japanse hardvochtigheid; alles in dienst van het Keizerrijk. Maar de novelle is toch van een geheel ander kaliber, waarbij de schrijver duidelijk een meer menselijker toon aanslaat en het als een protest schreef tegen de uitbuiting van de arbeiders. Het verhaal werd in 1929 gepubliceerd in het literaire tijdschrift Senki, waar het al snel werd geadopteerd door de Marxisten. Het werd zo populair dat er hetzelfde jaar al een theaterstuk van werd opgevoerd, maar het verhaal werd vervolgens wel verboden, om heel wat jaren later weer opnieuw uit te komen en razend populair te worden.
Drijvende conservenfabriek
Het werk van Takiji Kobayashi was voornamelijk gericht tegen de grote maatschappijen en rijke mensen die de arbeiders behandelden als oud vuil. Eerst flirtte Kobayashi nog met het communisme, later werd hij ook lid van deze toen in Japan verboden partij. Hij moest het bekopen met zijn dood. Ook Het krabbenschip is duidelijk geïnspireerd door de rode partij: het gaat over een drijvende conservenfabriek, waarmee arbeiders en matrozen voor maanden de zee op gingen onder erbarmelijke omstandigheden.
Muiterij
Kobayashi schreef het verhaal geïnspireerd door een autobiografisch verhaal van de schrijver Yoshiki Hayama die zijn reis op een kolenschip beschreef en naar aanleiding van arbeiders van een krabbenboot die bij thuiskomst hun baas aanklaagden. In Kobayashi’s novelle ontstaat muiterij, wanneer de arbeiders door krijgen in wat voor een hel ze zijn gelokt.
In heldere beelden beschrijft Kobayashi de donkere wereld, deels spelend in het ruim, van de arbeiders die proberen hun tijd zo goed mogelijk uit te zitten, maar steeds ontevredener worden. De hoofdpersoon is geen individu maar de groep arbeiders, die elkaar zo goed mogelijk proberen te steunen. Niemand heeft een naam, behalve Asakawa, de opzichter en tevens de grote boosdoener.
Een stel kwajongens
Hoewel Het krabbenschip duidelijk een propagandistisch verhaal is, is het zo geschreven dat je meteen door het verhaal wordt meegesleept en je je al snel thuisvoelt in de groep stinkende, hoestende, rokende en pratende werkers, die alleen maar daar zijn om te overleven en om elkaar zo goed mogelijk te steunen, tot ze één front vormen. De beelden komen als een film langs. Het is spannend, emotioneel en de dialogen bij vlagen zelfs onderhoudend. Soms klinken de arbeiders als een stel kwajongens die de meester een loer wil draaien.
Het uitvoerige nawoord geschreven door de vertaler Luk Van Haute maakt dat ik er niet veel meer aan heb toe te voegen, behalve dat Het krabbenschip een mooie roman is, die geen van de gruwelijkheden van Richard Flanagans roman De smalle weg naar het verre noorden bevatten en meer in de buurt komt van de curieuze en donkere roman Het mensenschip van Autran Dourado.
Takiji Kobayashi – Het krabbenschip, (Kani kōsen, vert. Luk Van Haute), Cossee 2025
Leestips
Tegen de heersende klassen:
Autran Dourado – Het mensenschip
Philippe Claudel – Schemering
Verzet, opstand en macht:
László Krasznahorkai – De melancholie van het verzet
Ismail Kadare – Het dromenpaleis
Orhan Pamuk – Nachten van de pest
Chinua Achebe – Termietenheuvels in de Savanne
Het Griekse communisme:
Christos Chomenidis – Niki
Over arbeiders:
Itamar Vieira Júnior – Kromme ploeg