“Liefde tussen de grafstenen”
Ierse novelle over het zoeken van een geschikt graf op een begraafplaats.
Er zijn mensen die begraafplaatsen maar niks vinden. Dodenakkers, met stukken steen waarin drama’s zijn gebeiteld. Maar niet iedereen mijdt deze plekken. Toen ik in Parijs woonde was een van mijn lievelingsplekken daar de begraafplaats Père Lachaise, een groene oase boordevol geschiedenis en eigenzinnige bouwwerkjes voor de overledenen. Een wereld op zich. Vele non-fictie boeken zijn er over dit kerkhof verschenen, en als decor opgediend in misschien wel meer dan een handjevol romans. Want ook schrijvers zien het kerkhof als een bron van verhalen. De Indiase Arundhati Roy schrijft in haar roman Het ministerie van opperst geluk over een groep transgenders die op een begraafplaats woont. De Oostenrijkse Robert Seethaler laat in Het veld doden terugblikken op hun leven, de Ierse Maírtín Ó Cadhain maakt het zelfs heerlijk bont in zijn verhaal Onder de zoden: zijn doden gaan gewoon door met hun hun leven onder de grond, waardoor afgunst en ruzies aan de orde van de dag zijn.
Op zoek naar het graf
De Ierse schrijver Seumas O’Kelly (1881 – 1918) koos ook voor het kerkhof als belangrijkste plaats van handelingen voor zijn novelle Het graf van de wever, gepubliceerd in 1919. Op Cloon na Morav, zoals deze plattelandsbegraafplaats heet. Vijf personen hebben zich er verzameld om voor de overleden wever Mortimer Hehir een plek te vinden. Traditiegetrouw moet hij boven de vorige wever van het dorp worden begraven, maar bijna niemand heeft enig idee waar zijn graf is. Dus zijn de spijkerslager Meehaul Lynskey en steenbikker Cahir Bowes opgetrommeld om het graf aan te wijzen. Zij zijn zo oud dat ze zich nog wel menen te herinneren waar de oude wever ligt begraven.
Twee jonge, knappe mannen, de grafdelvers, volgen vol ongeduld de oudjes. Ze willen het gat graven zodat ze weer snel klaar zijn met hun werk. Ze worden gevolgd door een in het zwart geklede vrouw: de kersverse weduwe van Mortimer. Wat later zal het verhaal nog even een zijsprong wagen, het dorp in, op bezoek bij de oeroude, bedlegerige Malachi Roohan.
Dood en leven
Dit zijn de personages van een heerlijk hilarisch ‘kerkhof-verhaal’, waarin levenden met bijna een voet in het graf het moeten opnemen tegen jongelui vol energie. De weduwe schippert in het midden en nadat ze met de dood is geconfronteerd, wordt ze nu door de liefde getroffen.
De roman zit vol met tegenstellingen, zoals dood en leven. Het nawoord Liefde tussen de grafstenen van Anne Francis Cavanaugh is bijna een novelle op zich. Deze ex-non schreef een script over Seumas O’Kelly: The Two Voices of Seuman O’Kelly en geeft een interessante uitleg over Het graf van de wever. Niet dat dit boekje uitleg nodig heeft. Het verhaal is kraakhelder. Bovendien is het zo strak geschreven dat er geen woord teveel in staat.
Radio drama
Het graf van de wever wordt beschouwd als het beste werk van Seumas O’Kelly, die na een veel te kort leven een bescheiden aantal verhalen naliet. Hij was ook een bekend journalist en werkte uiteindelijk voor Nationality, de partijkrant van de Ierse politieke partij Sinn Féin. Een radio-uitvoering van Het graf van de wever won in 1961 de Prix Italia voor radio drama. Ik kan het me goed voorstellen. Tijdens het lezen is het makkelijk de oude, schimpende mannen te horen die langs de graven schuifelen, net zoals de stem van de weduwe die per deel (er zijn er vijf) frivoler wordt, of je luistert verwonderlijk toe wanneer de oudste man aller tijden een Eureka-moment krijgt. De roman wordt getekend door zwarte humor en originele scènes die dit verhaaltje tot een kleine pageturner maken, waarbij stoppen met lezen geen optie is.
Seumas O’Kelly – Het graf van de wever (The Weaver’s grave, vert. Robert Dorsman), Zirimiri Press 2023
Leestips
Op het kerkhof:
Maírtín Ó Cadhain – Onder de zoden
George Saunders – Lincoln in de bardo
Robert Seethaler – Het veld
Arundhati Roy – Het ministerie van opperst geluk
Over een Joods kerkhof in Buenos Aires:
Nathan Englander – Het Ministerie van Buitengewone Zaken
Een dode begraven in Istanbul:
Elif Shafak – 10 minuten 38 seconden in deze vreemde wereld