Vermist
Nederlandse roman over een vrouw die opgroeide in Bougainville.
Janna, geboren in Bougainville (Eiland bij Papua Nieuw-Guinea) krijgt na een cursuskamp voor journalisten in oorlogsgebieden, nare dromen en visioenen. Ze wijt ze aan haar jeugd, waar abrupt een einde aan kwam toen ze met haar moeder Bougainville moest verlaten nadat er een burgeroorlog was uitgebroken en haar vader vermoord was door de rebellen.
Janna, die in Amsterdam woont en werkt, belt haar moeder in Australië, die echter niets over het verleden in Bougainville wil loslaten. Toch is Janna er zeker van dat er dingen zijn gebeurd die te maken hebben met haar angstige buien waardoor ze zelfs niet meer aan haar werk toekomt. Wanneer haar moeder wordt opgenomen in een ziekenhuis, gaat Janna terug naar Australië waar ze de dagboeken van haar moeder vindt.
Hoofdfiguren uit deze semi-biografische roman zijn Janna, de vrouw die de oorzaak van haar angsten onderzoekt, haar moeder Margaret die als Australische in Bougainville ging wonen met haar man, toen ze net getrouwd was en tenslotte is er Bernard, een inwoner van Bougainville die na de burgeroorlog samen met zijn zoon William terugkeert naar het eiland en zijn oude woonplaats. Hij beheerde vroeger het postkantoor en hoewel niet veel inwoners nog post krijgen, besluit hij weer een postagentschap te openen.
Via de hoofdstukken over deze hoofdpersonen komen we langzaam achter het gebeuren. Waarom praat Margaret met haar dochter niet over haar verleden en wat heeft Bernard met de zaak te maken?
De intrigerende titel en de mooie foto van de groene slang die prijkt op de voorkant van Een hemel vol postzegels geven al wat weg van het verhaal. De slang is niet alleen gevaarlijk, maar kan ook als beschermer optreden. Margaret wordt in ieder geval door hem gered. Wanneer het pijnlijke verleden boven water moet komen, sluipt de slang aangetrokken door een oud liedje door het verhaal om wederom getuige te zijn van een goede afloop. De postzegels duiden op de oude Bernard, die eens het postkantoor van Bougainville beheerde en er is teruggekeerd. Net zoals Margaret’s geheim wordt prijsgegeven aan haar dochter, zal ook William een lang verborgen geheim te horen krijgen van zijn vader.
Bougainville is een eiland dat geografisch deel uitmaakt van de Solomoneilanden, maar politiek een provincie is van Papua Nieuw-Guinea. Het werd lange tijd geregeerd door Australië, die een Engelse maatschappij de kopermijnen op het eiland liet beheren. De tropische natuur raakte vervuild en de arme bewoners, die niet veel zagen van de rijke opbrengst van de mijnen, kwamen in opstand onder leiding van rebellenleider Francis Ona. De 9-jaar durende burgeroorlog eindigde in 1997 en kostte het leven aan zo’n 20.000 mensen. Verdere besprekingen resulteerden in 2005 in de eerste verkiezingen voor een onafhankelijke regering van Bougainville.
Dit is in het kort de recente geschiedenis van een ver weg gelegen eiland, dat het decor vormt van Een hemel vol postzegels. In het boek vinden we echter maar bitter weinig van deze bloedige geschiedenis terug. Wat vage aanduidingen over foute mannen die in de mijnen werken en gewapende mannen die ’s nachts terreur op het eiland zaaien, roepen voor een lezer die nauwelijks weet waar Bougainville ligt, nu eenmaal geen grootse voorstellingen op. Wie waren de gewapende mannen en in welke verhoudingen stonden ze tot de doodsbange Margaret? Penelope Bergen is naast vertaalster en violiste ook documentairemaakster, dus je zou wat meer achtergrondinformatie van haar verwacht hebben. De roman zou bovendien wat pittiger zijn geworden, als ze deze historische achtergrond had meegenomen in haar verhaal, dat nu blijft steken in een familiedrama gesitueerd op een warm zonnig eiland.
In de hoofdstukken die spelen in het tropische paradijs weet Penelope Bergen genoeg tot de verbeelding van de lezer te spreken. Ze schetst het eenvoudige leven op Bougainville, de vele aardschokken waar de bewoners mee leren leven, het hete klimaat en de uitbundig gekleurde flora en fauna. De zachtmoedige figuur van Bernard is intrigerend, net als Margaret, die zich geconfronteerd ziet als jonge pas getrouwde vrouw met een land waar niets is zoals ze gewend is.
Jammer dat het boek nu meer overkomt als een verhaal uit het televisieprogramma ‘Vermist’ dan een intrigerende roman over een eiland, dat nog niet zo lang geleden negen jaar voor zijn vrijheid streed.
Penelope Bergen – Een hemel vol postzegels, Archipel, 2005
Leeslinks:
Postzegels en een eiland:
Raoul Schrott – Tristan Da Cunha
Opstand op een eiland:
Luz Gabás – Palmen in de sneeuw
Sadie Jones – Kleine oorlogen
Michuel Sousa Tavarez – Evenaar