Verwarrend, krachtig maar mooi
Gebruiksvoorwerpen die geweld en oorlogen oproepen, maar waar erotiek en liefde ook spelen.
We hebben allemaal wel een voorwerp waar herinneringen aan kleven, die naar boven borrelen zodra we even stilstaan bij het object. Lara Pawson pakt het anders aan en presenteert als het ware verschillende voorwerpen die zich voornamelijk in haar huis bevinden, maar geeft daar niet altijd eigen herinneringen aan. Ze laat het voorwerp gedachten oproepen die de meest onverwachte kanten opspringen, waarmee ze een internationale wereld opent ver van haar huis, naar landen zoals Gaza, Irak of Zuid-Afrika.
Oorlogscorrespondente
Deze gedachten zeggen meer over de schrijfster, dan over het voorwerp zelf. Daarom is het belangrijk om te weten dat Lara Pawson, geboren in 1986 in Londen, heel wat jaren in het buitenland heeft gewoond, voornamelijk in tal vanAfrikaanse landen, waar ze als journaliste onder andere voor de BBC werkte. Daar heeft de oorlog in Angola behoorlijk wat indruk gemaakt, maar ook in andere landen deed ze verslag van bloederige conflicten.
Een gewapende wereld en erotische taal
Het is niet duidelijk of de vertelster het alter ego van de schrijfster is, noch wat auto-biografisch, fictie of geschiedenis is. Het is geen roman, het zijn geen memoires, meer een mozaïek van gedachten. Al op een van de eerste pagina’s, bij het eerste voorwerp, een broodrooster dat de vertelster van een buurman kreeg, presenteert zich een verontrustende vergelijking van een rood lichtje op het broodrooster met de trekkerpin van een ArmaLite semiautomatisch geweer. Meteen gevolgd door de associatie met “de onbeschrijflijke golf van genot als jouw vinger mijn clitoris nadert”. Hiermee is de toon van het boekje gezet: een gewapende wereld en erotische taal.
Wanneer Pawson je meeneemt in een beschrijving van voorwerpen zoals over het gasfornuis of een pepermolen, betreedt je bizarre paden, waarop oorlogen herleven en kinderen worden gemarteld. Dit is een dame die eekhoorns kan villen, duidelijk gewend is aan de zwarte pagina’s van de geschiedenis en die heftige gebeurtenissen niet uit haar herinneringen heeft geschrapt. Die vindt dat we niet moeten wegkijken van geweld, daar onze maatschappij ermee is doordrenkt. Het maakt haar vertelster tot een uitzonderlijk iemand, die je niet meteen in de armen sluit.
Het schuurt bij vlagen
Lawson schildert met woorden en beelden, die Jeroen Bosch-achtig aandoen: wreed, druk en toch uit het leven gegrepen. Van een gewoon gebruiksvoorwerp naar heel wat donkere hoeken op onze wereldbol, van een rustig huishouden van geliefden naar de gewelddadige geschiedenis van onze beschaving.
Zo geconfronteerd te worden met het doden van dieren of het uitmoorden van mensen in een boek dat niet per se over oorlog gaat, zijn we niet gewend in de literatuur, ook al zijn er natuurlijk heel wat boeken die je de rillingen bezorgen. Geweld ligt overal op de loer, maar integreer het maar eens op luchtige toon in een gewoon leven. Jonathan Littell kwam na zijn meesterwerk De welwillenden, ook al geen al te licht boek, met een verontrustend gewelddadig en seksueel mozaïek: Een oude geschiedenis, waarbij je je als lezer regelmatig zeer ongemakkelijk voelt. Dat effect heeft Verbruikt licht ook een beetje. Het schuurt bij vlagen.
Shortlist Goldschmiths Prize
Tegelijkertijd is Verbruikt licht ook een soort brief aan de geliefde van de vertelster, die in haar huis woont. Haar schrijfsels zijn aan hem gericht. Ze halen erotische herinneringen op en proberen uit te leggen met wie hij van doen heeft: dit ben ik en daar moet je het mee doen. Je zult moeten leren eekhoorn eten, je zult aan mijn nachtmerries moeten wennen. Waardoor het schrijven toch persoonlijk wordt en het de vertelster breekbaar maakt. Het creëert een spannend evenwicht tussen wrede trekjes en een warme liefde.
Verbruikt licht belandde in 2024 op de shortlist van de Goldschmiths Prize, een literaire prijs voor Engelse en Ierse schrijvers die met innovatieve boeken bewijzen dat schrijven een uitdaging kan zijn en die zich buiten de gebaande paden wagen. Dit is een boek dat bij de eerste keer lezen best wat verwarring zaait wegens geweld en onverbloemde erotische woorden. Maar wanneer je je daar overheen zet, is het een eerbetoon aan het leven, dat, en dat weet iedereen, nooit alleen maar over rozen gaat. Je moet het maar durven benoemen en dat heeft Pawson gedaan: pijnlijke ervaringen omzetten in donkere poëzie, met als lichtpunt een hoopgevende liefde.
Lara Pawson – Verbruikt licht (Spent light, vert. Lisette Graswinckel). Koppernik 2025
Leestips:
Seks en geweld:
Jonathan Littell – Een oude geschiedenis
Spervuur van woorden en onderwerpen:
Claire-Louise Bennett – Poel en Kassa 19
Verslaggeving, oorlog en liefde:
Laura Restrepo – Lied van oude geliefden
Gunnar Kopperud – Verlangen
Arturo Pérez-Reverte – De schilder van het kwaad
Maurizio Maggiani – Reiziger in de nacht
Voorwerpen laten spreken:
Marcin Wicha – Dingen die ik niet heb weggegooid
Enige finalisten van de Goldschmiths Prize:
Claire-Louise Bennett – Kassa 19
Sara Baume – Zevenduizend eiken
DBC Pierre – Ondertussen in Dopamine City
John McGregor – Reservoir 13
Jim Crace – Oogst