Rosemary’s zusje…
Amerikaanse roman over een vrouw en haar beladen herinneringen.
Zo lees je nooit boeken waarin wetenschappelijk wordt geëxperimenteerd, en zo lees je er twee in één week:Totaal door het dolle heen van Karen Joy Fowler en Notities uit de jungle van Hanya Yanagihara. Het zijn twee verrassend mooi geschreven en originele verhalen die eigenlijk niet onderdoen voor elkaar, hoeveel ze ook van elkaar verschillen.
De titel Totaal door het dolle heen doet even vermoeden dat je met een hoop lollige pret geconfronteerd gaat worden. Maar wanneer je de opening van het verhaal leest, over hoe de bedeesde en eenzame studente Rosemary de furie Harlow ontmoet, is de toon heel anders gezet. Fowles beschrijft een mooie scène, niet dolkomisch, maar een die je wel meteen nieuwsgierig maakt naar waarom Rosemary zo slecht in haar vel zit.
Je ontmoet de vertelster van het verhaal, een jonge vrouw die niet alleen gebukt gaat onder het verdriet van de verdwijning van haar ‘tweelingzusje’ Fern, maar ook nog eens hoopt op een weerzien met haar broer, die net als Fern al vroeg uit haar leven verdween na een drama in het gezinsleven.
Voordat ik aan een boek begin, lees ik nooit recensies, maar laat me enkel leiden door de beschrijving die de uitgeverij aan het boek geeft. In dit geval Nieuw Amsterdam, die in de korte inhoudsbeschrijving al rept over de verdwijning van een zus, maar niet wát voor een zus. Er zijn tal van boeken die gaan over vrouwen die op zoek gaan naar hun verdwenen zus, of die terechtkomen in een moeilijk rouwproces. Dan moet je maar hopen dat de schrijver het verhaal zo weet in te pakken dat het je blijft boeien en het niet verzandt in een sentimenteel moeras.
Karen Joy Fowler heeft het verlies van een zus op uitmuntende wijze gebruikt voor een verhaal vol met thema’s, zoals gezinsontwrichting, verlies, perceptie van het verleden en dierenexperimenten. Rosemary’s vader is namelijk een universiteitsprofessor voor dierengedrag, een beroep waar je als kind misschien niet gelukkig van wordt.
Rosemary geeft eerlijk toe dat ze een verhaal vertelt, maar wel in het midden begint. Zo duurt het even voordat je kennismaakt met Fern en je een grote verrassing te wachten staat. Het verhaal krijgt opeens een ander perspectief, maar nog is Fowler niet klaar met haar onthullingen. Pas aan het eind van het verhaal wordt helemaal duidelijk hoe en waarom Fern is verdwenen.
Dit is een verhaal waarover je niet al te veel kunt weggeven. Dat zou heel wat leesplezier bederven. Wel kan ik verklappen dat Rosemary een behoorlijke klap heeft gehad van de gebeurtenissen toen ze vijf jaar oud was. Toen Fern er nog was, was Rosemary een kind dat haar mond niet kon houden, vaak tot wanhoop van de andere gezinsleden. Na het vertrek van Fern leerde Rosemary dat zwijgen net zo goed was als een eindeloze stroom woorden gebruiken.
We zien in onze herinneringen scènes, die misschien niet meer waarheidsgetrouw zijn. We hebben de gebeurtenissen gekleurd door onze eigen belevenissen. Rosemary worstelt met haar zelf ingekleurde herinneringen uit haar verre verleden, waardoor ze zichzelf een heftig schuldgevoel heeft aangemeten. Een van de thema’s van het boek is dat je ook kunt leren anders naar een herinnering te kijken. Daarbij helpt het de visie op de gebeurtenissen van andere mensen te horen.
Het boek boeide me van het begin tot het eind. Niet alleen vond ik Rosemary een sympathiek en intrigerend persoon, het zette me ook aan het denken over dierenexperimenten, maakte me nieuwsgierig naar een aantal echt gebeurde zaken en ik genoot vooral van de vertelstijl, die telkens nieuwe vraagtekens bleef ophoesten. Zo kun je een boek in één ruk uitlezen. Wat weliswaar te snel gaat, dus zit er niets anders op dan het opnieuw te lezen, ditmaal met de wetenschap waar het verhaal naar toe gaat, wat weer een andere kijk geeft op dit goed vertelde verhaal.
Karen Joy Fowler – Totaal door het dolle heen (We Are All Completely Beside Ourselves, vert. Wim Scherpenisse), Nieuw Amsterdam 2015
Leestips
Over wetenschappelijke experimenten met levende wezens:
Amanda Svensson – Een systeem zo magnifiek dat het verblindt
T.C. Boyle – Praat met mij
Hanya Yanaqihara – Notities uit de jungle
Hans den Hartog Jager – Maltus
Tussen mens en dier:
J.M. Coetzee – Dierenleven