Het swingende dorpsleven
Spaanse roman over de eeuwenlange geschiedenis van een dorpje.
Wim Zonneveld zong in 1965 over het dorp ‘waar hij vandaan kwam’. De Spaanse schrijver Juan Gómez Bárcena schrijft over het dorp uit zijn jeugdherinneringen. Toñanes ligt zo’n 38 km van de Spaanse stad Santander en wanneer je over de doorgaande weg langs de huizen en boerderijen van dit gehucht rijdt, ben je voordat je het weet alweer uit de bebouwde kom. Lag er heel wat weemoed in het lied van Zonneveld, Juan Gómez Bárcena laat zijn boek over Toñanes zonder heimwee swingen door vier lange eeuwen, springend van grote naar kleine gebeurtenissen, een kleurrijk mozaïek van data, mensen, dieren en zelfs het landschap.
Misschien kun je je het beste een heel groot boek voorstellen waarin de vertegenwoordigers van kerk of gemeenten geboorten, huwelijken en overlijden noteerden: een datum, vervolgens de naam en soms stond er een beroep of iets anders achter, afhankelijk of een creatieve pastoor het bijhield. De Spaanse katholieke kerk had zulke registers al sinds de 16de eeuw, waarvan nog veel bewaard zijn gebleven. Juan Gómez Bárcena heeft dan ook allerlei archieven geraadpleegd, ongetwijfeld vol met inspiratie.
Data
De schrijver heeft de data als sappige sla flink door elkaar gehusseld en zijn fantasie én de geschiedenis losgelaten op de jaartallen. Zo kan hij in één zin, alinea of pagina iets over meerdere eeuwen vertellen, de datum ter verduidelijking in de kantlijn gezet.
2004 / 1993 / -3274 / 1984 “In de blauwe hemel de streep van een vliegtuig op het traject Madrid – Londen, uiteraard zonder tussenstop in Toñanes. Een fiets, een hert met een pijl in zijn borst, een witte Seat 127. Of nee: de witte Seat 127 passeert niet.”
Het zijn niet alleen van dit soort beeldende zinnen, de verhaaltjes kunnen variëren van halve regels, meerdere regels, halve pagina’s tot meerdere pagina’s en bieden een theatrale blik op het wel en wee van het dorpsleven in Toñanes.
Het is 1891 wanneer Luis en Ana hun huwelijksnacht op witte lakens consumeren, het is 1753 als Francisca op de thuiskomst van haar zoon wacht, in 2009 knipt iemand een ledlampje uit, in 1961 droomt Francisquito over de knikker die hij op school is verloren, in 1644 fluisteren Juliana en Juan over hun verloren kind, in 1937 bekent Paquita de pastoor dat ze driemaal heeft gezondigd tegen het negende gebod en zo gaat het het hele boek door, het ene voorval iets uitgebreider beschreven dan het andere.
Grote en kleine verhaallijnen
Al die gebeurtenissen en kleine en grote perikelen vormen een zeker ritme. De rustpunten zijn de wat grotere verhaallijnen die blijven terugkomen en zich uitstrekken over een of meerdere pagina’s, waarop de kantlijnen soms zelfs leeg blijven. Eigenlijk is dit het verhaal van de schrijver zelf, het jongetje van de dinosauriërs, en vormt het verhaal van zijn ouders Emilio en Mercedes en zijn twee zusjes Marta en Diana de dikste rode lijn die door het boek loopt. Kleinere verhaallijnen keren ook terug: zoals over een soort monster in een schuur en er zijn Luis en Teresa die elkaar op een dorpsfeest omarmen, maar elkaar daarna uit het oog verliezen.
Het dorp
Het dorp telt tweeëndertig huizen, vier kleine hotels en een kerk en ligt vlakbij kliffen die over een grijze zee uitkijken, een uitzicht toch wel gewaardeerd door een enkele toerist. Wanneer je er doorheen rijdt, of je ziet filmpjes en foto’s op internet over Toñanes, dan is het een onbeduidend dorp wat je zo zou vergeten. Maar nu is er de roman Het dorp van de herinneringen, met een bonte stoet aan gebeurtenissen, bewoners en passanten zoals zigeuners, marskramers, moordenaars, verkrachters, pastoors, soldaten en de wielrenners van de Ronde van Spanje. Het is een dorp geworden om van te houden, in het zonnetje gezet met zijn kleurrijke geschiedenis van inwoners, ruzies over een weide, ongelukken en verdrietige ziekten.
De schrijver
De eerdere boeken die Juan Gómez Bárcena schreef spelen ver van zijn geboorteplaats: De hemel boven Lima (2014) gaat over een groepje schrijvers in Peru’s hoofdstad, die zich in een correspondentie met een bekende Europese dichter voordoet als een verleidelijke vrouw. Juan Gómez Bárcena’s tweede roman Kanada (2017) speelt in Hongarije en gaat over een overlevende van de Holocaust. Ni siquiera los muertos (2020) wordt in beslag genomen door een achtervolging in Mexico en zijn geschiedenis, van Spaanse veroveraars tot aan de muur van Trump.
Met Het dorp van de herinneringen is Juan Gómez Bárcena ondergedoken in zijn roots en zijn jeugd. De nieuwe stijl waarmee hij is thuisgekomen is uitdagend en heeft een boeiende en onderhoudende roman opgeleverd. Door zijn innemende stijl van schrijven is het hem gelukt om al die kleine en grote verhaaltjes overtuigend aan elkaar te rijgen. De jaartallen roepen filmische beelden op en hebben het stille dorp met zijn 100 inwoners en 200 koeien weer levendig gemaakt. Je waant je bijna in een film van Joris Ivens, de beelden vervangen door verhaaltjes. Je zou zo deel willen uitmaken van het dorp met zijn droeve, dramatische of vrolijke gebeurtenissen. Het dorp van de herinneringen is een swingend geheel waarvan je, net zoals een goed liedje, meerdere keren van kunt genieten. Het is een boek om telkens opnieuw te lezen.
Juan Gómez Bárcena – Het dorp van de herinneringen (Lo demás es aire, vert. Nadia Ramer), Wereldbibliotheek 2023
Leestips
Van dezelfde schrijver:
De hemel boven Lima
Herkomst:
Saša Stanišić – Herkomst
Dorpen in de hoofdrol:
Sheila Armstrong – Er schuilt een vreemde in ons
Jon McGregor – Reservoir 13
Juli Zeh – Ons soort mensen
Saša Stanišić – Nacht voor het feest
Evelio Rosero – De vertrapten
Herinneringen:
Patrick Modiano – De danseres
Ode aan een stad:
Orhan Pamuk – Istanbul
Een ander onconventioneel boek uit Spanje:
Agustín Fernández Mallo – Trilogie van de oorlog