Kalverliefde
Mexicaanse novelle over een jongetje in Mexico-stad die verliefd wordt op de moeder van een vriendje.
De schrijver José Emilio Pacheco (1939 – 2014) is een van de grote Mexicaanse schrijvers van de laatste eeuw. Hij was een literaire duizendpoot die in bijna alle genres publiceerde, van krantenartikelen, poëzie tot romans. Een veel geprezen schrijver met een gedegen lijst aan werken en prijzen, zoals in 2009 de prestigieuze Premio Cervantes voor zijn gehele oeuvre.
Thema’s
Gevechten in de woestijn (gepubliceerd in 1981) is maar een klein werkje van hem, ook al is het uitgegroeid tot een van zijn beroemdste schrijfsels. Het is in veel talen uitgegeven en is een klassieker geworden in Mexico, populair op scholen en ook al zou dat aan het kleine formaat kunnen liggen, het verhaal is net zo aantrekkelijk voor jongeren, zoals het boek Bonjour tristesse van Françoise Sagan ooit was voor Europese jongeren.
Het heeft verschillende thema’s die de jeugd kunnen aanspreken, zoals een onmogelijke liefde, strenge ouders, pesten, klassenverschillen en racisme. En niet te vergeten: Mexico-Stad. Deze novelle is een verslag over een stad die nu, decennia later, totaal is opgegaan in een nieuwe stad. In tegenstelling tot veel schrijvers die met weemoed vertellen over vroegere tijden, laat José Emilio echter totaal geen nostalgie toe in het verhaal: “Er is geen herinnering aan het Mexico van die jaren. En dat kan niemand iets schelen: wie zou er terug kunnen verlangen naar die verschrikking?” Toch staat deze tijd in Mexico dankzij de snelle industrialisatie ook bekend als het Mexicaanse wonder.
Tijdsbeeld
De verteller Carlos kijkt terug op zijn jeugd, toen hij zo’n 10 of 11 jaar was en met zijn ouders en broer nog in Mexico-stad woonde. Op school, op de speelplaats die ook wel de woestijn werd genoemd, kwam hij op voor de kinderen die anders waren, zoals inheemse Rosales uit de sloppenwijken, de Japanse Toru of Jim met zijn alleenstaande moeder.
Het is een aandoenlijk verhaal over een kalverliefde, waar tussen de regels door malse kritiek op het Mexico uit de jaren ‘50 klinkt. Met een interessant tijdsbeeld: het was het jaar van de mond & klauwzeer, polio en overstromingen. Het was de tijd dat de moderne wereld aan de deur van Mexico klopte en veel Amerikaanse zaken vermexicaniseerd werden, van eten, muziek tot en met taal. Het was het jaar dat portretten van President Miguel Aléman de straten sierden en uitbuiting en corruptie hoogtij vierde: “de grenzeloze verrijking van enkelen en de armoede van vrijwel iedereen”. Het was het jaar dat Carlitos verliefd werd op Mariana, de moeder van Jim.
Voorwoord
De vermenging van het ongezouten commentaar op het toenmalige Mexico, beelden van het sociale leven en het ‘romantische’ verhaal maken deze novelle zo aantrekkelijk. Compleet gemaakt met een voorwoord, waarin we nog meer over het Mexico van vroeger en dit boek leren.
Uitgeverij Koppernik heeft de jonge Mexicaanse schrijfster Valeria Luiselli (geboren twee jaar nadat Gevechten in de woestijn uitkwam) gevraagd om dit voorwoord te schrijven, ervan uitgaande dat ze deze klassieker uit haar vaderland wel zou kennen. Valeria’s boeken gaan onder andere over reizen, gevangenen en kinderen uit Zuid-Amerika die asiel zoeken. Ze woont al jaren in Amerika, maar haar vroege jeugd speelde in Mexico-stad en uiteraard las ze al op vroege leeftijd Gevechten in de woestijn.
Mariana, Mariana
In plaats van uitgebreid op de betekenis van het verhaal in te gaan, heeft ze een boeiend stuk geschreven over hoe ze de novelle voor het eerst in handen kreeg. Van haar zus Mariana, die ze voor dit voorwoord enkele vragen stelde over waarom Mariana indertijd dit boek aan haar gaf. Net zoals de verteller Carlos teruggaat in de tijd, gaan ook Valeria en Mariana terug in de tijd. Op deze manier krijgen we op een speelse manier een goed beeld hoe dit boek te plaatsen in Mexicaanse kringen.
Gevechten in de woestijn inspireerde de groep Café Tavba tot een lied en in 1989 kwam de film Mariana, Mariana uit, waarover Mariana Luiselli nog een boekje opendoet*. Het inspireerde uitgeverij Koppernik tot deze uitgave, waarin voorwoord en novelle een fraaie symbiose vormen.
José Emilio Pacheco – Gevechten in de woestijn (Las batalles en el desierto, vert. Arie van der Wal); Valeria en Mariana Luiselli – Voorwoord (vert. Adri Boon), Koppernik 2023
Leestips
Spelend in Mexico-stad:
Roberto Bolaño – De woeste zoekers
Katie Gutierrez – Meer dan je ooit zult weten
Guillermo Arriaga – Het vuur redden
Kalverliefde:
Katja Lange-Müller – Puppy liefde
*Mariana, Mariana is op YouTube te bekijken in het Spaans