De vegetarische kruistocht
Klein essay over ons gedrag ten opzichte van dieren.
Het verhaal van dit boekje is heel kort: bekende Australische schrijfster, Elisabeth Costello, wordt uitgenodigd op de universiteit van Appleton (Amerika) om een voordracht te geven over een door haar zelf gekozen onderwerp. Tot afschuw van haar zoon en zeker zijn vrouw, kiest ze het onderwerp van onze wrede houding tegenover dieren. Het boek bevat deze voordrachten over dierenrechten, die doorspekt zijn met filosofische verhandelingen.
Hoewel het verhaal fictie is, blijkt dat Coetzee deze lezingen zelf heeft gehouden op de universiteit van Princeton in het kader van de Tanner Lezingen 1997-98. Hij poneert hierin meerdere filosofische stellingen over het verschil tussen de mens en dier: waarom zijn wij meer dan een dier? Hoe dacht Kafka’s aap, Rode Peter, over zijn rechten? Is de aap een hoger diersoort? Kent een dier doodsangst? Kan een mens zich inbeelden hoe een vleermuis zich voelt? En uiteraard genoeg uitlatingen over onze massale vleesindustrie.
Het zijn stevige en zeer uiteenlopende redeneringen over de ideeën van filosofen zoals Socrates of Descartes, of over de wiskundige Ramanujan.
Er wordt ook in geprovoceerd, door bijvoorbeeld onze vleesindustrie met de jodenvernietiging te vergelijken. Maar met deze ver gaande uitingen wordt in het boek wel meteen afgerekend. Zoals ook op elke uiting vragen komen. Dat is de kracht van dit boekje: het is niet een monotone meningsuiting, maar meer een discussie over dit heikele onderwerp.
Zeker in deze tijden van de BSE-ziekte is het heel interessant om over al deze filosofieën en gedachtengangen te lezen, te meer daar er ook tegengas in wordt gegeven. De kranten staan vol over de moderne ‘Gekke koeien’-ziekte, maar het is goed om door middel van dit kleine boekje iets dieper op het onderwerp in te gaan. Waarom eten we zoveel vlees, waarom kunnen wij ongestraft dieren fokken voor ons eigen genot? Het is niet zozeer een pleidooi voor het niet eten van vlees, maar het boekje zet wel aan tot nadenken, en dat kan nooit kwaad in tijden dat we massaal naar de biologische slager rennen.
Op Princeton wist Coetzee zijn publiek te verbazen met dit onderwerp. Nu moeten zijn lezers ook verbaasd zijn dit boekje te vinden, na Coetzee’s laatste zo succesvolle boek In ongenade. Voor dit boek kreeg hij in 1999 de prestigieuze Engelse Booker Prize, de tweede in zijn loopbaan; de eerste kreeg hij in 1983 voor zijn boek Wereld en wandel van Michael K. Hij is zodoende de enige auteur die deze prijs tweemaal kreeg uitgereikt. Hoewel Dierenleven totaal verschilt van zijn romans – het is meer een essay – is het toch nuttig om dit kleine boekje te lezen.
J.M. Coetzee – Dierenleven (The lives of animals, vert. J. van Helmond en Frans van der Wiel), Ambo, 2001
Leestips
Van dezelfde schrijver:
De Pool
Portret van een jongeman
Jongensjaren
Wachten op de barbaren
De oude vrouw en de katten
De dood van Jezus
Dierenproeven:
T.C. Boyle – Praat met mij
Karen Joy Fowler – Totaal door het dolle heen
Hans den Hartog Jager – Maltus