Even je snor afscheren
Franse roman over een man die begint te twijfelen aan de realiteit.
Hij is architect en volgens zijn dagelijkse ritueel scheert hij zich iedere dag tweemaal. ’s Avonds zit hij in bad en besluit zijn vrouw Agnès te verrassen: hij scheert zijn snor af. Vervolgens is hij er toch niet helemaal zeker van of zijn vrouw blij zal zijn met haar man zonder snor.
Hij had zich geen zorgen hoeven maken: Agnès heeft zijn grap zelfs niet opgemerkt. Het wordt serieuzer wanneer Agnès beweert dat hij zelfs nog nooit een snor heeft gehad. Is zij de grap naar hem aan het terugspelen?
De grote twijfel begint wanneer ook vrienden en collega’s in het complot lijken te zitten: heeft hij ooit wel een snor gehad?
Op drift is een haast Hitchcock-achtige roman van een schrijver en cineast die gefascineerd is door manipulatie van de werkelijkheid. Een grote goeroe die realiteitswaanzin als hoofdthema in zijn werk had was de Amerikaanse schrijver en filosoof Philip K. Dick, op wiens sciencefiction romans menig script voor grote films zoals Blade Runner (1982, Ridley Scott) en Total Recall (Paul Verhoeven, 1990) is gebaseerd. Carrère is zo’n grote fan van deze in 1982 overleden schrijver dat hij een biografie in romanvorm schreef over Philip K. Dick: Je suis vivant et vous êtes morts waarin hij realiteit met fantasie vermengt met de biografische gegevens van Dick.
Een reëel drama leidde tot een ander boek: in 1993 doodde Jean-Claude Romand zijn vrouw en kinderen. Naderhand bleek hij zich 18 jaar voor arts te hebben uitgegeven, terwijl hij dat niet was. Hij bleek al die jaren zijn tijd te hebben verdaan in café’s en in de bossen, terwijl zijn familie hem op zijn werk waande. Emmanuel Carrère was net als een groot deel van Frankrijk geschokt over deze beruchte affaire, maar ook gefascineerd. Hij kwam in contact met de in de gevangenis zittende Jean-Claude Romand en schreef naar aanleiding hiervan de roman De tegenstander (L’adversaire, 2000). Dit verhaal wordt net als Op drift verteld door een ik-persoon en het trekt de lezer mee in een wereld waarin het moeilijk is de werkelijkheid van de fantasie te onderscheiden.
Ook in Op drift wordt de lezer meegetrokken in een wereld waar het steeds moeilijker wordt de realiteit te herkennen. Carrère laat zeer bewust zijn verhaal in steeds onstuimiger water komen. Dingen worden tegengesproken en net als de hoofdpersoon weet je op een gegeven moment niet meer wat waar kan zijn en wie er nu gek is geworden.
De romans Blanco van Peter Terrin en Geen gewone dag van Véronique Olmi zijn beklemmende verhalen met een neerdalende spiraal die eindigen in een soort horror-scène. Ook Op drift heeft deze spiraal. Alleen zijn het niet de omstandigheden van buitenaf die de teloorgang veroorzaken, maar hersenspinsels van binnenuit die langzaam op drift raken. Dit maakt deze roman zo fascinerend. Je kruipt in iemands hoofd en doet allemachtig je best om net als de hoofdpersoon je niet gek te laten maken.
Misschien komt de spanning wat langzaam op gang, maar wanneer je je eenmaal begint af te vragen waar het verhaal heen gaat, kun je niet meer stoppen en wordt het steeds spannender. Bereid je voor op de laatste bladzijdes. Je kunt dan moeilijk je ogen dichtdoen, zoals ik bij een spannende film zou doen.
Op drift is een goed in elkaar gezette roman die een ieder nog lang zal heugen. Als een besmettelijke ziekte kun je worden aangetast door een korreltje twijfel die je hele wereld ondersteboven zou kunnen zetten.
Emmanuel Carrère – Op drift (La Moustache, vert. Floor Bosboom), De Arbeiderspers, 2004
Leestips
Van dezelfde schrijver:
Een Russische roman
Over een persoon die opeens zwart is:
André Brink – De spiegel
Andere romans met op drift rakende personen:
Peter Terrin – Blanco
Véronique Olmi – Geen gewone dag
Robert Sedlack – Afrikaans safaridagboek
Kenneth Cook – Aangeschoten
Robert Stone – Schimmenbaai
Tomas Lieske – Nachtkwartier
Over een dagpatiënte van een psychiatrisch ziekenhuis:
Clare Allan – Poppy Shakespeare