Het vastgeknoopte heden en verleden
Indrukwekkend familie-epos rond de Spaanse burgeroorlog.
Alvaro Carrión Otero beschouwt zichzelf als een ietwat saaie man: hij is gelukkig getrouwd, is wetenschapper en geeft les op de universiteit. Zijn leven staat echter op het punt te veranderen wanneer hij een onbekende vrouw ziet op de begrafenis van zijn vader Julio Carrión González.
Zo begint het verhaal, dat vervolgens in meerdere verhaallijnen uiteenspat, terug het verleden in van Spanje, ten tijden van de Spaanse burgeroorlog, die in 1936 begon. Toen viel het land uiteen in verschillende partijen: de communisten, republikeinen en anarchisten die streden tegen de monarchisten en nationalisten. Het werd een bloedige strijd waarin ongeveer een half miljoen mensen sneuvelde en vele mensen het land uitvluchtten. Een populair ballingsoord was Parijs, waar ook de familie van Raquel Fernández Perea woonde, de onbekende vrouw op de begrafenis van Julio Carrión.
Het verhaal baant zich een weg door de levens van telgen uit de familie Carrión en die van Fernández tot het verhaal in het heden uitkomt en Raquel en Alvaro tegenover elkaar komen te staan. Raquel, geboren in Parijs, blijkt veel meer te weten over de familie Carrión en Alvaro’s vader, dan Alvaro zelf. En deze wetenschap tikt als een tijdbom door de verhaallijn van Raquel en Alvaro.
We volgen Ignacio Fernandez en Julio Carrión in Spanje, op de slagvelden van Rusland, in kampen in Frankrijk, we leven mee met de familie Fernandez in hun appartement in Parijs, waar ze hun deur openhouden voor mensen in nood zoals Anita Salgado Pérez, we leren hun nicht Marianna Fernandez kennen die als enige van de familie in Madrid achterbleef, en uiteindelijk leren we ook Marianna’s dochter Angélica Otero Fernandez kennen, de moeder van Alvaro.
Vooral in het begin kost het wat moeite al deze kleurrijke en goed uitgewerkte personages uit elkaar te houden; vooral hun politieke overtuigingen en hun familieleden die vaak ook dezelfde naam hebben kunnen nog wel eens voor verwarring zorgen. Daarvoor zijn er voor en achter in het boek twee stambomen opgenomen, die je maar al te hard nodig hebt. En misschien is het enige nadeel van het boek dat de schrijfster de neiging heeft om al die verschillende verhaallijnen soms wat te dicht op elkaar te zetten, zodat je soms een wissel mist.
Maar Almudena Grandes heeft een geweldige schrijfstijl, die de lezer meteen bij de hand pakt, de duizelingwekkende diepten in van de Spaanse burgeroorlog en van de roerende familieverhalen. Het ijzig hart is briljant opgezet, want de lezer moet dik over de 800 bladzijden lezen, voordat de betekenis van de titel voluit begrepen kan worden. En in die honderden pagina’s stuurt de schrijfster haar verhaal langzaam maar zeker naar de laatste dramatische scène van het boek. Telkens wanneer je denkt dat je het verhaal in zijn omvang denkt te begrijpen, komt er weer een bouwsteentje bij: liefde en verraad, angst en hoogmoed, ze wisselen elkaar af tijdens de burgeroorlog, de Tweede Wereldoorlog en de nieuwe tijd, toen Spanje langzaam zijn wonden begon te likken, maar de mensen de angst en het verdriet moeilijk een plek in hun nieuwe leven konden geven.
Net zoals Het Mussolinikanaal van Antonio Pennacchi de lezer meer inzicht geeft in het Italiaanse facisme, is dit is een prachtig epos over de burgeroorlog in Spanje. Het boek mag in de kast naast klassiekers zoals Oorlog en Vrede van Leo Tolstoj en Gejaagd door de wind van Margaret Mitchell. Liefde, verraad en wat geschiedenis zijn de beste ingrediënten voor een onvergetelijke roman, mits je goed kunt schrijven. Almuneda Grandes heeft dit nu bewezen. Het is haar meesterwerk.
Almuneda Grandes – Het ijzig hart (El corazón helado, vert. Mia Buursma en Ans van Kersbergen), Signatuur 2010
Leeslinks
Van dezelfde schrijfster:
De moeder van Frankenstein
Luchtkastelen
De vijand van mijn vader
Spanje en de burgeroorlog en de dictatuur:
Jaume Cabré – De stemmen van de Pamano
Javier Cercas – Soldaten van Salamis
Juan Eslava Galán – De muilezel
Tariq Goddard – Hommage aan een vuurpeloton
Ignacio Martínez de Píson – Melktanden
Juan Marsé – De staart van de hagedis
Mercé Rodoreda – Colometa
Grootse familiesaga ten tijden van oorlog
Isabel Allende – Het huis met de geesten
Jung Chang – Wilde zwanen
Amitav Ghosh – Het glazen paleis
Ruchir Joshi – De laatste straaljagerlach
Antonio Lobo Antunes – Dans der verdoemden
Margaret Mitchell – Gejaagd door de wind
Antonio Pennacchi – Het Mussolinikanaal
Kamila Shamsie – Verbrande schaduwen
Leo Tolstoj – Oorlog en vrede
Juan Gabriel Vásquez – De geheime geschiedenis van Costaguana
Mo Yan – Grote borsten, brede heupen