De grote hongerjaren
Fins verhaal over een hongersnood in Europa.
Wat een verhaal, en wat een tijden moeten dat zijn geweest: de laatste keer in Europa dat een falende natuur een hongersnood veroorzaakte. Een natte zomer met verloren oogsten, een strenge en lange winter, zodat aarde noch water voedsel kon produceren: het waren de jaren 1866 tot 1868, die Finland en Zweden heel wat slachtoffers kostten (zo’n 150.000).
Witte honger speelt in het noordelijke Finland. Het is 1867 en de hongersnood graait om zich heen. De gegoede burgers redden het nog wel, het volk, de bedelaars genoemd, verlaten huis en haard op zoek naar iets eetbaars. We maken kennis met de twee broers Lars en Teo Renqvist. Lars is secretaris van de senator, die werkt aan het probleem van de hongersnood, Teo is een arts, die niet te beroerd is hoeren te helpen, als ze maar in nature betalen. De tijden zijn donker, een storm is op komst, de winter nadert.
Dan komen we terecht in het verhaal over Marja, die haar ten dode opgeschreven man achterlaat om samen met haar kinderen Mataleena en Juho op zoek te gaan naar een plek waar eten is en leven. Misschien wel naar het verre Sint Petersburg in Rusland. Onderweg worden ze opgevangen op boerderijen of herbergen, waar ze echter een mager onthaal wacht: de vluchtelingenstroom is enorm. Lopen door de sneeuw is onmenselijk. Er valt een eerste slachtoffer.
Het eerste hoofdstuk donker, het tweede inktzwart. Ollikainen schrijft prachtig, en ook al is het in het begin wat aftasten, je zit meteen in deze ijskoude, noordelijke winter, waar de natuur heerst als een onmenselijke keizer en de mensen worstelen om te overleven. Duidelijk een winterboek.
Terwijl ikzelf raak ingesneeuwd, is in het verhaal de lente op komst. En is het boekje veel te snel uit. Ik heb genoeg in huis om te eten en ik vraag me af hoe erg het moet zijn geweest, die winter met koude en sneeuw en boomschorsbrood. Het is een verhaal om te lezen wanneer buiten de vlokken naar beneden dwarrelen. Het deed me denken aan Het verdriet der engelen, van Jón Kalman Stefánsson, over een barre tocht door de sneeuw, langs allerlei keuterboertjes die hun best deden om te overleven in massa’s sneeuw. Dat las ik ook, warm ingestopt, terwijl winters weer aan deuren en ramen rammelde.
Nee, de tocht van Marja loopt niet goed af. Houd de zakdoeken gereed! Een sober verhaal, maar prachtig geschreven.
Aki Ollikainen – Witte honger (Nälkävuosi, vert. Annemarie Raas), Ambo/Anthos 2016
Leestips
Van dezelfde schrijver:
Een zwart sprookje
Over een andere barre tocht door de sneeuw:
Jón Kalman Stefánsson – Het verdriet der engelen
Een ander verhaal uit Finland:
Juhani Karila – De jacht op het snoepje