Een mozaïek over het leven
Verhalen van een Marokkaanse schrijver
Als klein kind in Fès was hij ziek en lag hij in een reiswieg, die zijn moeder overal achter haar aansleepte. Zo kon hij doordringen tot in de kleinste intimiteiten van de vrouwen die er over de vloer kwamen. Maar eenmaal genezen moest hij de barre werkelijkheid in en werd hij een spelend en rennend jongetje dat langzaam het leven leerde kennen. Wegens de RIF-oorlog verhuisde het gezin naar Tanger waar het fonkelende blauw van de Middellandse Zee hem toelachte en ontdekte hij de liefde, maar ook de straf die hij moest uitdienen in een strafkamp, waar hij stenen sjouwde en zijn lichaam sterkte. Daarna begon zijn zwerftocht door steden, onder andere Mekka, en over oceanen tot hij neerstreek in Parijs. Vanuit Parijs keert hij jaarlijks terug naar Tanger, waar zijn ouders in een oud huis van een Rabijn wonen en realiseert hij zich dat overal waar hij heen gaat, zijn thuisland altijd meereist.
Mozaïek van verhalen over een schrijver die de vertelsels die hij hoort, het leven om zich heen, de woelige wateren van zijn hart noteert. Kleine sfeertekeningen van de Marokkaanse samenleving: de politiek met zijn oorlogen en Franse en Spaanse bezettingen, een ode aan de architectuur van de oude stad Fèz, straattaferelen uit Fès en Tanger, de reis naar Medina en Mekka. Ontboezemingen over de liefde, sneren naar buitenlanders, of over buitenlanders in den vreemde, schimpscheuten over een familie die zijn takken over de hele Marokkaanse maatschappij heeft uitgespreid. Kortom: een poëtische visie over een vaderland dat altijd vaderland zal blijven.
Het boek, weliswaar chronologisch opgezet, heeft hoofdstukken die elke keer weer een nieuw verhaal op zich zijn. Zoals de schrijver zelf zegt: “Je kunt erin bladeren, een hoofdstuk uit het midden nemen, teruggaan naar het begin… Je bent vrijer dan ik.”
Alhoewel de titel verwijst naar een publieke schrijver, die voor mensen brieven en boodschappen opschreef, heeft het boek meer weg van een autobiografie. Maar zoals in het boek wordt geschreven: “Als publieke schrijver heb ik er vaak van gedroomd andermans privé-leven binnen te gaan en diens herinneringen zo door elkaar te gooien dat er een nieuw geheugen ontstaat waarin niemand meer iemand herkent.”
Elk boek heeft iets biografisch in zich. Dit boek is zeker niet dé biografie van Tahar Ben Jelloun, maar een geklutste versie van verschillende levensverhalen en/of zijn fantasie. Feit is dat de schrijver in Fès is geboren en later in Parijs woonde, terwijl zijn huidige Marokkaanse basis in Tanger is. Begonnen in Marokko als journalist, heeft hij deze loopbaan bij Le Monde in Frankrijk voortgezet. Hij studeerde filosofie en sociale psychologie en heeft al talloze boeken op zijn naam staan, waarvan sommigen spraakmakend zoals Zoon van haar vader (1973), waarin een meisje wordt opgevoed als jongen. In 1988 won hij de Prix Goncourt. Maar het werk waar hij recentelijk het meest bekend mee raakte was een boekje Papa, wat is een vreemdeling? uit 1998, waarin hij aan de hand van een gesprek met zijn dochter aan kinderen het begrip racisme uitlegt.
Het boek De schrijver is een prachtig relaas over zijn warme gevoelens voor zijn vaderland: een ode aan Marokko. Een poëtisch verhaal over een leven samengesteld door een publieke schrijver: een levensmozaïek.
Tahar Ben Jelloun – De schrijver (L’écrivain public), De Geus 2000
Boekentips
Van dezelfde auteur:
Pappa, wat is een moslim?
Een verblindende afwezigheid van licht
Nog meer boeken over Marokko:
Mohammed Benzakour – De koning komt
Fouad Laroui – Kijk uit voor parachutisten
Abdelkader Benali – Bruiloft aan zee
Nog een mozaïekvertelling uit Noord-Afrika (Egypte):
Ra’oef Moes’ad Basta – Het struisvogelei