Ierland in de ban van oorlog en kerk
Iers verhaal over hoe een 100-jarige vrouw in het gekkenhuis kwam.
Roseanne McNulty is waarschijnlijk al honderd jaar oud. Maar het grootste deel van haar leven verbleef ze in psychiatrische inrichtingen. Dokter William Grene moet zijn kliniek ontruimen en verhuizen naar een nieuw gebouw. Hiervoor moet hij zorgvuldig zijn patiënten bekijken en zien of een aantal terug de maatschappij in kan. Hij heeft vooral zorgen over de honderdjarige Roseanne, wiens geschiedenis hij eigenlijk nooit heeft onderzocht, maar nu gaat uitpluizen.
Terwijl dokter Grene probeert te achterhalen hoe Roseanne in de Regionale psychiatrische inrichting van Roscommon kwam, schrijft Roseanne zelf over de donkere periode in haar leven, die haar in de kliniek deed belanden.
Het is een schokkend verhaal waarin de verschillende partijen in Ierland, zoals de protestanten en katholieken, de Vrijstaters en de Irregulars, een grote rol spelen. Roseanne werd in het kleine stadje Sligo geboren en was gek op haar vader, die toezicht hield over het katholieke kerkhof, ook al was hij zelf een presbyteriaan. Eerst was er de oorlog tegen de heerschappij van de Engelsen, toen kreeg je de burgeroorlog. Het legde Roseanne geen windeieren, hoewel ze weinig van de echte strijd meekreeg. Ze werd tot een speelbal van een vrouwenhatende katholieke priester en een katholieke familie die voor het minste vergrijp iemand levenslang liet boeten.
Net zoals Roseannes schoonbroer, Eneas McNulty, over wie Sebastian Barry al eerder een boek schreef – De omzwervingen van Eneas McNulty – is Roseanne duidelijk een slachtoffer van haar tijd. Een tijd waarin de vertegenwoordigers van de kerk, zoals eerwaarde Gaunt, een leven kon maken of breken. Meer nog dan de verschillende politieke partijen die Ierland uiteenscheurde, maakt dit machtsmisbruik diepe indruk in het verhaal. Het is dan wel geen seksueel misbruik, maar het laat wel zien hoe groot de macht van de kerk reikte in het alledaagse leven, en als die macht in verkeerde handen was, dan konden de gevolgen gruwelijk zijn.
De Ierse schrijver Sebastian Barry, die naast romans ook toneelspelen schrijft, gebruikt een poëtische stijl voor de beschrijving van Roseanne’s dramatische lot en geeft haar een stem die sterk contrasteert met de barre tijden die haar lot hebben bezegeld. Ze voelt geen rancune naar het verleden, dat ze zich niet meer zo helder kan herinneren, en ze is niet kwaad op degenen die haar leven te gronde hebben gericht, maar berust in haar verblijf in de psychiatrische inrichting. Ook de psycholoog Grene legt zich op een bepaald moment neer bij het gegeven dat de waarheid moeilijk te achterhalen is. Feit is dat hij zich voelt aangetrokken tot de honderdjarige patiënte. En dat is niet voor niets. Hem staat nog een enorme onthulling te wachten.
De geheime schrift is een prachtig emotioneel verhaal, dat je de rillingen over het lijf doet lopen over de hardvochtigheid van mensen die vroeger meer dan ooit in de ban waren van de strenge regels van de kerk en van politieke stellingen.
Sebastian Barry – De geheime schrift (The Secret Scripture, vert. Johannes Jonkers), Querido 2008
Leestips
Van dezelfde schrijver:
De verre voortijd
De omzwervingen van Eneas McNulty
Duizend manen
Over de strijd voor een vrij Ierland:
Jamie O’Neill – In zee, twee jongens
Schandalen rond de katholieke kerk in Ierland:
Claire Keegan – Dit soort kleinigheden
John Boyne – Water