Op drift
Engelse roman over een Britse militair in de jaren 50 op Cyprus.
Reeds in 1878 kwamen de Engelsen aan op Cyprus, hoewel het eiland officieel nog onder Turkije viel. Toen de Cypriotische bevolking na de Eerste Wereldoorlog massaal de kant van Duitsland koos, annexeerde Engeland Cyprus in 1925 en werd het een Engelse kroonkolonie.
Het rommelde op het eiland tussen de Griekse en de Turkse bevolking. De Grieken wilden aansluiting met Griekenland en de Turken met Turkije en niemand wilde de Engelsen. Zo ontstond de EOKA, een nationalistische Griekse guerrillabeweging.
De Engelse schrijfster Sadie Jones zag gemeenschappelijke punten tussen de oorlog in Afghanistan nu en de destijds ‘kleine oorlog’ in Cyprus, toen de Engelsen tijdens hun bezetting steeds vaker te maken kregen met guerrilla-activiteiten. Sadie Jones vroeg zich af hoe de soldaten zich in zo’n omgeving zouden voelen. Toen ze over de Britse luitenant Kendall Smith las, die in het gevang kwam omdat hij in de Irak-oorlog weigerde te vechten omdat hij vond dat de strijd onrechtvaardig was, had Jones het concept voor haar boek.
Het verhaal is echter absoluut geen oorlogsverslag geworden, want Jones beschrijft deze problematiek vanuit het huwelijk tussen de twee hoofdkarakters: Hal en Clara Treherne.
Hal, een telg uit een militaire familie, wordt bevorderd tot majoor en vanuit Duitsland verplaatst naar Limasol op Cyprus. Clara en hun twee dochtertjes reizen hem enige tijd later achterna en worden gehuisvest in een krakkemikkig appartementje in Limasol. Met de regelmatige onlusten voelt Clara zich daar niet helemaal veilig en na een aanslag op een politiebureau, krijgen ze een woning op de militaire basis Episkopi, waar ze tussen de andere Britse vrouwen een beter leven heeft.
Hal is een militair in hart en nieren, die de Britse zaak altijd honderd procent steunt. In Duitsland was het rustig geweest. Hier op Cyprus wordt Hal echter geconfronteerd met een andere wereld: niet alleen de echte gevechten met een vijand, maar ook met bloedige aanslagen en het arresteren van jonge mensen, die werden uitgeleverd aan de veiligheidsdienst, wat geen lieve jongens waren. In Hal’s geloof in de rechtvaardigheid van het Britse Rijk komen langzaam barsten.
Thuis wacht Clara steeds vaker tevergeefs op de thuiskomst van haar man. En wanneer hij thuiskomt van een moeilijke missie, reageert hij zijn spanning af op haar. Terwijl Hal en Clara altijd gelukkig waren met hun twee dochtertjes, begint ook hun samenzijn barsten te vertonen.
Clara voelt zich niet veilig op Cyprus, maar ze heeft zich voorgenomen om dit niet te laten merken aan Hal: ze wil een voorbeeldige vrouw zijn voor Hal en niet zijn aanzien schaden. Ze ziet hoe vrouwen van andere militairen zich gedragen, en ook daar houdt ze haar mond over tegen Hal.
Hal krijgt te maken met soldaten die onnodig bruut geweld gebruiken, hij begrijpt dat er mensen worden gemarteld, zijn troepen verkrachten vrouwen. Dit alles kan hij niet onder woorden brengen; alles stapelt zich op en begint als een vulkaan in hem te broeien. Terwijl Clara en Hal vroeger altijd alles bespraken, sluiten ze zich nu van elkaar af met hun geheimen.
Er hangt een mooie, onheilspellende sfeer in het boek dat speelt in de jaren ’50 op het hete Cyprus, waar je de vijand niet alleen in veraf gelegen dorpen kon tegenkomen, maar ook op het strand, waar Clara en de kinderen regelmatig hun vertier zochten.
Het is vooral de onderhuidse spanning tussen Clara en Hal, die Jones heel mooi weet op te roepen, ondanks het ogenschijnlijk kalm verlopende verhaal. Clara, die haar meisjes zo goed mogelijk verzorgt, en Hal, die zijn troepen zo goed mogelijk bijstaat, raken desondanks op drift dankzij een ‘kleine oorlog’.
Sadie Jones – Kleine oorlogen, (Small Wars, vert. Hien Montijn) Cargo, 2010
Leeslinks
De mooiste roman over Cyprus:
Lawrence Durrell – Bitter lemons
Een andere roman over Cyprus:
Elif Shafak – Het eiland van de verdwenen bomen
Wat is het nut van de oorlog?
Erich Maria Remarques – Van het westelijk front geen nieuws
E.L. Doctorow – De mars
Engelsen en de jaren 50:
Jon McGregor – Vele manieren om te beginnen