Een stad vol vreemden
Turkse roman over een serie moorden in een stad.
Thrillers rondom Istanbul houden er vaak een eigenzinnige stijl op na. Deze veelal literaire romans houden zich dan wel aan een speurtocht naar de dader of daders van een misdrijf, maar hun zoektocht is op uiterst onconventionele wijze beschreven. Istanbul-thrillers nemen de lezer mee op een tocht die vaak ver afdwaalt van het eigenlijke speurwerk, de spanning laat men niet altijd heel hoog oplopen en in de verhalen wordt een stoet van kleurrijke personen opgevoerd. Het moord-thema wordt veelal ondergesneeuwd door politieke kwesties en de oplossing van de misdaad is dan ook meestal politiek getint.
In Het luizenpaleis van Elif Shafak draait het om de vraag wie nu al die afval dumpt naast ‘het Zuurtjespaleis’ in Istanbul. Alle inwoners van dit appartementengebouw passeren de revue en de schrijfster laat zien hoe belangrijk de geschiedenis is voor de stad Istanbul.
Ik heet Karmozijn van Orhan Pamuk is een thriller over miniaturisten in het 16de eeuwse Istanbul. Voordat je weet wie de moordenaar is, ben je al heel wat wijzer geworden over het leven in Istanbul onder de sultans van het Ottomaanse Rijk.
Hoewel Jason Goodwin een Engelse schrijver is, kan zijn roman De brand in Istanbul zich ook scharen onder Istanbul-thrillers. Goodwin bestudeerde het Byzantijnse Constantinopel, het huidige Istanbul, en voert in zijn thriller een eunuch op als detective.
Ook Sneeuw van Orhan Pamuk voldoet aan de kwalificaties van een Istanbul thriller. Het verhaal over de speurtocht naar het waarom van de zelfmoord van meisjes met een hoofddoek, speelt weliswaar aan het andere eind van Turkije, in het noordoosten van het land, maar Pamuk is een schrijver uit Istanbul die zijn stad zeer toegewijd is.
Om diezelfde reden is ook Moord op de boodschappenjongens van Perihan Magden een Istanbul-thriller. Het verhaal speelt in een fictieve stad, maar ook Magden draagt haar stad op handen en er zal altijd een stuk van Istanbul in haar werk zitten.
Moord op de boodschappenjongens ziet eruit als een thriller, het draait om het oplossen van moorden, waarbij de ik-persoon gevraagd wordt de zaak te ontraadselen. Maar elke thriller-liefhebber zal zijn ogen uitkijken naar het anti-speurwerk dat de verteller verricht. Zijn manier van een zaak oplossen bestaat eruit om in het kantoor van zijn overleden grootvader een vreemde stoet aan mensen te ontvangen, die stukje bij beetje de puzzel in elkaar proberen te zetten van de boodschappenjongens.
Want wie zijn deze blauwogige blonde krullenkoppen met een eeuwige jeugd? Ze vormen een imago voor de stad en niet veel mensen staan stil bij de wijze waarop ze ‘gekweekt’ worden. Moeder Esmé is een van de personen die door de boekhandelaar naar de detective wordt gestuurd. Net als ‘De man met de Ierse pet’ die pret heeft voor tien en de wat treuriger gestemde Wolfsgeleerde, die in de makelaardij was gegaan omdat er niet zoveel wolven meer over waren.
De verteller, een reiziger die tijdelijk is neergestreken in de stad waar hij opgroeide, is al net zo bizar als zijn bezoekers. In het huis van zijn moeder probeert hij te ontkomen aan de Indiase bediende met de Chinese naam en zittend en whisky zuipend in het oude kantoor van zijn grootvader hoopt hij de moorden op te lossen.
Of de twee eerste delen van het verhaal een introductie vormen over de ik-persoon en vreemdsoortige detective, is niet duidelijk. Wel worden we hier geconfronteerd met de eerste van de reeks vreemde snuiters die het boek bevolken: de gedachtenlezende dwerg en zijn verdrietige aap Isabelle die de ik-persoon in een trein ontmoet en in het tweede deel maken we kennis met de ik-persoon als eenzame klant in een restaurant, die van zijn tafel wegvlucht voor de niet-glimlachende man en alweer in het gezelschap geraakt van een dwerg.
In het derde deel komt de reiziger aan in zijn moederstad, waar nooit over nare zaken wordt gesproken. “Als dingen slecht liepen wachtte iedereen geduldig tot de slechte dingen vanzelf overgingen zonder dat iemand zijn mond over deze zaken opendeed.”
Perihan Magden schrijft naast romans columns in een krant waar ze probeert geen blad voor de mond te nemen over de Turkse maatschappij. Gezien de Turkse staat zich snel beledigd voelt, is dit een riskante onderneming en Magden werd dan ook menigmaal voor de Turkse rechter gedaagd, tot nu toe met gelukkige afloop.
Haar debuutroman (1991) moet dan ook niet zomaar worden afgedaan als een bizar verhaal vol kleurrijke personen. De onooglijke dwerg en de aap Isabelle, de man met zijn glazen oog, de schaterlachende man met de Ierse pet, de Wolvengeleerde, het zijn allemaal personages die je elke dag in Istanbul kunt tegenkomen. Ze vertegenwoordigen van die stilzwijgende zaken waar Istanbul vol mee zit. Moord op de boodschappenjongens is een sfeervol verhaal dat een caleidoscopisch beeld geeft van de Turkse samenleving. Het is een zuivere ‘Istanbulse-thriller’ dat vol plezier kan worden gelezen.
Perihan Magden – Moord op de boodschappenjongens (Haberci çocuk Cinayetleri, vert. Hamide Dogan), Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2008
Leestips:
Thrillers spelend in Istanbul:
Orhan Pamuk – Ik heet Karmozijn
Orhan Pamuk – Sneeuw
Jason Goodwin – De brand van Istanbul
Boeken met een groot Istanbul-thriller gehalte:
Elif Shafak – De bastaard van Istanbul
Christoph Peeters – Nachtweefsel