Cubaanse roman à la Bukowski.
Overleven op seks en rum in de Cubaanse hoofdstad.
Pedro Juan woont op het dak van een gebouw aan de Malécon, waar vandaan hij een prachtig uitzicht heeft over de Caribische Zee. Maar de woonomstandigheden zijn slecht: soms deel je met wel honderd mensen een badkamer en de stront van de wc’s is zeker met heet weer om gek van te worden.
Het is rond 1994 en het gaat heel slecht in Cuba. Net zoals Pedro Juan hebben vele mensen geen werk, vaak geen eten of geld en het sjacheren en de prostitutie bloeien als nooit tevoren. De gebouwen die eens de trots van Havana waren staan op instorten en wanneer de cyclonen hun regens loslaten op de stad zit menig oudje benauwd in zijn onderkomen uit angst voor instorting.
Pedro Juan probeert zoals zovelen te overleven in een Cuba waarvan de revolutie stinkt. Dan zit hij weer in de blikjes-business – blikjes van de schroot verzamelen voor een ijsboer – dan probeert hij weer op het platteland aan eten te komen om die in de hongerlijdende stad te verkopen. De enige dingen die Pedro Juan daadwerkelijk op de been houden zijn rum, marihuana en vooral de mooie vrouwen van Cuba, die in alle kleuren, geuren en leeftijden zijn pad kruisen. Slecht nieuws bestaat niet voor de Cubaanse regering, maar voor Pedro Juan wel degelijk.
Dirty Havana is een verzameling semi-autobiografische verhalen van de Cubaanse schrijver en ex-journalist Pedro Juan Gutiérrez, die net zoals de gelijknamige hoofdpersoon uit zijn boek in Cuba heeft moeten overleven tijdens de barre jaren 1994-1995, toen armoe en honger in Havana het grootst waren. Het was de tijd dat de ‘America Dream’ de grootste droom van alle Cubanen was en veel Cubanen het eiland probeerden te verlaten op zelf getimmerde vlotten en ander drijvend goed op autobanden, als het maar bleef drijven.
Na de tv-documentaires over de Cubaanse groep Buena Vista Social Club die met hun door Ry Cooder geproduceerde CD een mega-hit in Europa scoorde, raakte Cuba weer in en dachten vele mensen dat Havana een swingende Caribische stad was als geen ander. Pedro Juan Gutiérrez zet hier echter een goeie domper op. Zonder dollars geen feest en wie ook al maar een beetje kritisch alle documentaires bekijkt over Cuba, kan de ellende die uit Dirty Havana druipt zelf in ogenschouw nemen.
Natuurlijk kwijlt menig toerist over de prachtig vervallen bouwwerken in Havana, de zeldzaam oude auto’s die daar nog steeds rijden – ook al hangt de motor met van alles en nog wat aan elkaar – en de mooie vrouwen die alles op alles zetten om wat dollars te vergaren. Maar hier is de waarheid over instortende huizen, vervallen rijkdom en over de trieste achtergrond van die bevallige vrouwen. Zoals Gutiérrez zelf menigmaal in zijn boek herhaalt: voor de communistisch Cubaanse regering bestaat al deze ellende niet: geen misdaad, geen armoede, geen verloedering. Dirty Havana gaat over de achterkant van die eens geroemde Cubaanse revolutie.
Misschien legt Gutiérrez zijn seksuele driften wel erg dik in zijn verhalen, maar door al die escapades met het ene na het andere vriendinnetje sijpelt een portret door van een wanhopige gemeenschap die leeft volgens de ergste regels van een stadsguerilla. Het uitzicht vanuit zijn dakwoning kan dan geweldig zijn, maar als je geen water hebt of nummertje vijftig bent in de rij voor de wc bovenop een instortend gebouw, is die romantiek snel vervlogen. De levensbasis is rum en seks, en die zijn als enige volop aanwezig; de kwaliteit van de dames vele malen beter dan die van de rum.
Grote afwezige in Gutiérrez verhalen is de muziek. De mooie mulatinnen kunnen dansen om in een erotische sfeer te komen en om de rum sneller door hun bloed te laten stromen, maar Dirty Havana swingt voor geen meter. Het is een trieste afschildering van menselijke ellende.
Toch heeft de roman sfeer en geen bitterheid. Wanneer Pedro Juan na de eerste helft van het boek niet meer om elke bladzijde een orgasme behoeft, worden de verhalen zelfs aangenaam door hun rijke beschrijving en de niet op het mondje gevallen schrijfstijl van de schrijver. Ondanks zoveel misère weten mensen te overleven, ook al is het alleen maar op seks en rum.
Gutiérrez heeft zo overleefd en vereert met dit boek Havana op zijn geheel eigen manier. Geen lovende muziek, maar wel een sfeervol Caribisch portret. Het boek werd in 1998 als eerste in Spanje gepubliceerd en de vraag is hoe lang de Cubaanse politie hem op zijn dakterras zal laten wonen, want alles kan Havana worden binnengesmokkeld, dus ook dit boek. Dirty Havana zal Gutiérrez in ieder geval wat dollars opleveren.
Pedro Juan Gutiérrez – Dirty Havana (Trilogía sucia de La Habana, vert. Nelleke Geel), Vassallucci, 2002
Leeslinks
Andere boeken over de Cubaanse revolutie:
Marita Lorenz – Lieve Fidel
Ileana de la Guardia – De naam van mijn vader
Carlos Eire – Sneeuw in Havana
Minder politiek getinte boeken uit Cuba:
Cristina García – Cubaanse dromen
Cristina García – De zusters Agüero
Abilio Estévez – Eiland van de eeuwigheid