Big Brother is Watching You
Amerikaanse roman over een man die zijn droomhuis niet wil verlaten.
Één regel om deze roman te beschrijven is te kort: het is niet alleen het verhaal over Paul Krovik die zijn droomhuis niet wilde verlaten, het boek vormt tevens een aanklacht tegen de moderne Amerikaanse maatschappij waarin grote bedrijven steeds meer het leven bepalen en veiligheidsvoorschriften de dienst uitmaken. Gevallen land is een sociale roman over de val van Amerika (en andere ‘moderne’ landen) dat met forse schreden aan de leefbaarheid voorbij gaat.
Het verhaal speelt op een stuk land, waar ooit bizons graasden. Er kwam een boerderij, wiens bewoners een tragisch einde kenden, waarna trouwe slaven het land erfden. Louise is de nazaat van deze hardwerkende boeren en ze is verknocht aan haar land. Maar het boerenbedrijf verloor de wedren met nieuwere tijden en wanneer Louise’s man is overleden kan ze niet anders dan het grootste deel van hun land verkopen. Op een klein overgebleven stukje land ziet ze vanuit haar huis hoe de koper Paul Krovik, haar mooie land met vruchtbare grond en schaduwrijke bomen vernietigt: hij bouwt er een nieuwbouwwijk met wanstaltige huizen.
De tijden zijn zowel Louise als Paul niet gunstig. Louise moet haar huis uit vanwege een geplande uitbreiding van de weg die naar de nooit afgebouwde villawijk loopt en Paul Krovik’s slechte bouwkunst (de huizen vallen al snel uit elkaar) en de crisis op de woningmarkt doen zijn bedrijf de das om: hij blijft met hoge schulden zitten en zijn vrouw en twee zonen nemen de benen naar betere oorden.
De twee geven echter niet op: Louise blijft in haar huis tot het bittere einde, ook al is de elektriciteit afgesloten en haar voordeur verzegeld. Ook Paul wil zijn droomhuis niet opgeven. Hij heeft nog een sprankje hoop dat hij zijn schulden kan aflossen, zijn huis weer kan betrekken en dat dan vrouw en kinderen weer terug zullen komen, alsof er niets gebeurd is. Maar het is crisis, er zijn weinig arbeidsplaatsen en Paul, die zich in de geheime bunker onder zijn voormalige huis heeft verschanst, verliest langzaam maar zeker de hoop én zijn verstand.
Dan zijn er nog de yuppen Julia en Nathaniel, die hun flatje in Boston hebben verruild voor een enorm huis in een klein stadje waar het hoofdkantoor van de EKK is, een bedrijf begonnen in beveiliging, maar dat nu uitbreidt met branches in allerlei diensten, zoals gevangenissen. Nathaniel kon zijn overplaatsing en betere functie niet weigeren en zo komen Julie en Nathaniel met hun zoontje Copley te wonen in het huis van Paul.
Nathaniel heeft moeite met de verhuizing en met zijn nieuwe baan die hem een richting induwt waar hij eigenlijk niet heen wilt. Copley heeft het nog moeilijker: zijn school (aangeraden door EKK) is vreselijk en hoewel het nieuwe huis ruim is, ziet hij er regelmatig een reus van een man en niemand die hem wil geloven. Julia, met de neus in haar wetenschappelijke experimenten, probeert zo goed en kwaad als het kan het iedereen naar de zin te maken, maar moet steeds meer schipperen tussen haar man en haar zoon.
Het lijkt wel een horrorverhaal over een spookhuis, maar de horror zit hem in de macht van de grote bedrijven, zoals de EKK, die ervoor zorgen dat burgers hun huizen uit moeten, die grip krijgen op onderwijs, de stad zodoende beveiligen dat racisme weer de kop op steekt en de mensen weer terugglijden naar een periode waarin de slavernij nog niet was afgeschaft.
Hoewel het boek niet specifiek een Orwelliaans gedachtegoed uitdraagt, zit het er niet ver naast. De groeiende macht van grote bedrijven die alleen maar winstgericht zijn, is onontkoombaar. ‘Big Brother is Watching You’ is een nachtmerrie die al is uitgekomen, maar de macht van deze Big Brother wordt almaar groter en de vrijheid van individuen almaar kleiner. Dat is helaas geen nieuwe visie maar een feit van onze moderne samenleving. Zelfs het milieu wordt naar de filistijnen geholpen: het regent bijna onophoudelijk in het verhaal en overstromingen zijn aan de orde van de dag.
Flanery weeft deze maatschappijkritiek op spannende wijze door zijn boek: een geëngageerd spookverhaal, waarbij het spook een slachtoffer van de crisis is. Het boek zweeft tussen Jonathan Franzen en George Orwell in. Het is mooi en spannend geschreven en het zet je zeker aan het denken.
Patrick Flanery – Gevallen land (The Fallen Land, vert. Auke Leistra) De Bezige Bij 2013
Leeslinks
Amerikaanse romans met kritiek op de samenleving:
Jonathan Franzen – Vrijheid
Jonathan Franzen – Schokgolven
Een eco-thriller:
Frank Schätzing – De zwerm
Over milieu-kwesties:
Ron Rash – Serena
David Guterson – Onze Lieve Vrouwe van het Woud
Robert Menasse – Kentering
Lydie Salvayre – Nobele zielen
Peter Terrin – Vrouwen en kinderen eerst
Een uitzonderlijk boek over een horror-huis:
Mark Z. Danielewski – Het kaartenhuis