Ook het schrijven van een boek is een schip dat ten oorlog vaart
Italiaanse roman over het volwassen worden van een ongrijpbaar meisje.
Van “een miniscuul, blauwachtig meisje”, zoals ze bij haar geboorte in Milaan wordt beschreven, groeit Sofia Muratore uit tot een zwervende actrice. De zeven maanden oude baby kon op genoeg belangstelling rekenen van het verplegend personeel, die haar toesprak als was ze al stukken ouder. Een verpleegster, die genoeg had van haar minnaar, vroeg haar: “weet je wat dat is, een geboorte? Het is een schip dat ten oorlog vaart.”
Sofia trok dan ook ten strijde: tegen haar ouders, voornamelijk haar labiele moeder, en tegen de wereld. We leren Sofia echter kennen via de mensen met wie ze leefde: zoals haar ouders Roberto en Rosanne, haar tante Marta, haar twee huisgenoten Caterina en Irene in Rome, toen ze op de toneelacademie zat, en Juri en Pietro, twee vrienden in New York. Sofia is een eigenzinnig meisje: ze bleef het liefst ver van haar moeder, ze hield van haar vader, maar bouwde geen intense relatie met hem op, stiekem hield ze van haar tante, die haar kwam redden uit een inrichting, ze was ondanks haar eigenzinnigheden geliefd bij haar twee flatgenoten, ook twee actrices in spe, ze speelde in New York de hoofdrol in Juri’s film en eventjes in zijn leven.
Het laatste hoofdstuk van het boek dat speelt in New York, Brooklyn Sailor Blues, is het mooiste deel van het verhaal. Hier is Sofia volwassen geworden en omarmt ze de wereld op haar manier. Nog steeds is ze geen goede eetster, nog steeds vindt ze relaties moeilijk, nog steeds komt ze over als vluchtig en ongrijpbaar. Pietro is de verteller ervan. Hij vertelt hoe Juri zijn film draaide, maar tijdens de montage vast kwam te zitten: mooie plaatjes, maar geen verhaal. Daar heeft de roman ook een beetje last van. Want niet alleen Sofia wordt erin geschetst: ook haar ouders, haar tante Marta en Juri en Pietro, komen uitgebreid in beeld, zodat het soms lastig is om uit te maken waar de focus van het verhaal ligt.
Tijdens het lezen had ik het gevoel dat ik het boek al een beetje kende. Het toont overeenkomsten met Het verhaal van Ásta van Jón Kalman Stefánsson, dat ook over een opstandig meisje gaat, dat door iemand anders wordt opgevoed omdat ze niet bij haar ouders kan wonen. In het boek wordt veel aandacht gegeven aan Ásta’s ouders en krijgen we via de verhalen van anderen een beeld van Ásta. Ook Stefánsson houdt geen rechte tijdslijn aan, waardoor een mozaïek is ontstaan van verhalen. Alleen heeft Stefánsson wel een patroon weten op te bouwen: het zijn geen losse beelden die in een montagekamer onmogelijk tot een begrijpelijke film kunnen worden omgetoverd, waar het boek van Cognetti wel last van heeft.
Cognetti brak door met zijn roman De acht bergen, die in 2017 een internationale bestseller werd. Sofia draagt altijd zwart schreef hij al eerder, in 2012; misschien was hij zich bewust van zijn losse opbouw en keerde terug naar onderwerpen die hem nader stonden: een jongen als hoofdpersoon en de bergen als decor, waardoor hij een veel strakker verhaal kon vertellen.
In Sofia draagt altijd zwart wil hij teveel vertellen. Er zitten wel vier boeken in deze roman: het verhaal over Sofia’s vader Roberto, dat van haar revolutionaire tante Marta, het aandoenlijke verhaal over de vriendschap tussen Pietro en Juri en tenslotte over Sofia zelf. Had hij deze nog meer uitgewerkt, dan had hij ook meer kunnen uitweiden over de Italiaanse politiek in de jaren ’60 en ’70, over de arbeidersrevolutie en de communisten, die Sofia’s vader en tante Marta hebben gevormd. Interessante achtergrond, waarvoor je echter een lange adem nodig hebt. Elena Ferrante bijvoorbeeld nam alle ruimte (vier romans) om zowel een verslavende vriendschap als een boeiend tijdsbeeld van Napels én Italië neer te zetten in haar succesvolle Napolitaanse romans.
In tegenstelling tot de film van Juri, is het schrijven van Pietro wel succesvol geweest: hij eindigt het boek met het begin ervan op papier te zetten. Sofia draagt altijd zwart mag dan wat rammelen in zijn opbouw, Cognetti’s prachtige vertelstijl is zwierig, beeldend en helder, waardoor het lezen van dit boek toch een heerlijk avontuur is.
Paolo Cognetti – Sofia draagt altijd zwart (Sofia si veste sempre di nero, vert. Yond Boeke en Patty Krone), De Bezige Bij 2019
Leeslinks
Van dezelfde schrijver:
Zonder de top te bereiken
De buitenjongen
De acht bergen
Eenzelfde verhaal:
Jón Kalman Stefánsson – Het verhaal van Ásta
Jonge vrouwen die volwassen worden:
Elif Batuman – De idioot
Over dezelfde tijd in Italië:
Elena Ferrante – De Napolitaanse romans