Bajes literatuur
Moderne, cliché-matige schelmenroman.
Hmmm, dacht ik toen ik lovende woorden over een nieuwe telg in Nederlands Literatuurland hoorde: Özcan Akyol. Mijn mening is dat de Nederlandse literatuur wordt verrijkt met schrijvers van buitenlandse afkomst. Vooral Kadel Abdolah, Abdelkader Benali, Hafid Bouazza, Khalid Boudou en Rashid Novaire – van Arabische afkomst – gaan zo speels met onze taal om, dat het vaak een feest is om hun boeken te lezen.
Niet lang geleden wist ook Murat Isik – van Turkse afkomst – me te winnen met zijn prachtig vertelde verhaal Verloren grond. Dus toen ik over de van Turkse afkomst zijnde schrijver Özcan Akyol hoorde, werd mijn nieuwsgierigheid gewekt: een verhaal over iemand die pas in de gevangenis zijn eerste boek leest en vervolgens een semi-autobiografisch boek schrijft. Wat zou hij voor taalgebruik hebben?
Maar hoe lopen de meningen toch uiteen en hoe misleidend kunnen flapteksten en de media zijn! Eus is het verhaal over een Turkse jongen die in Nederland opgroeit, met een zuipende en gierige vader en een onderdanige moeder. Zijn nog korte levenspad loopt regelrecht de criminaliteit in. In dit boek wordt het cliché geschetst van een ontspoorde jongeman, met geen verrassende wending of een origineel verhaal. Nou ja, de enige passage in het boek dat me nog een beetje kon bekoren, was over hoe Eus en zijn familie naar Turkije reizen en zijn vader, bang dat de tv iets overkomt in zijn afwezigheid, het apparaat meezeult en problemen aan de grens krijgt. Daar houden de verrassingen wel mee op.
Jammer dat Eus zich het Nederlandse navelstaren heeft aangeleerd. Want die pa van hem zou een veel mooiere romanpersoon opleveren dan zijn ik-persoon. Kijk bijvoorbeeld naar de vader van Najat El Hachmi die zij zo mooi portretteert in haar roman De laatste patriarch, of de moeder van Ernest van der Kwast die ook een plek verdient in de eregalerij van opmerkelijke ouders; zie zijn roman Mama Tandoori. Deze vader en moeder doen beslist niet onder voor de vader van Eus.
Akyol zegt in een uitzending van De Wereld Draait Door (29-10-2012) dat hij het boek heeft geschreven omdat hij zich afvraagt of iemand wel uit een laag milieu kan ontsnappen, en milieu dat veelal naar criminaliteit leidt. Dan moet Akyol buiten literatuur ook meer geschiedenis gaan lezen, want waar zou de wereld zijn als mensen geen kans hadden om uit zo’n milieu te ontsnappen? Neem nou John Fante, een Amerikaanse schrijver van Italiaanse afkomst en zijn prachtige boeken zoals Wacht tot het voorjaar, Bandini en Vraag het aan het stof. Twee klassiekers die ook semi-biografisch zijn, en met volop zelfkennis onderhoudend beschrijven dat de weg naar boven allesbehalve makkelijk, maar wel mogelijk is.
Nee, Eus kan ik geen aanwinst voor de Nederlandse literatuur noemen. Maar misschien krijgt Akyol in een volgend boek de smaak nog wel te pakken.
Özcan Akyol – Eus, Prometheus 2012
Leeslinks
Een Syrisch/Franse jongeman die de Parijse buitenwijken probeert te ontgroeien:
Mahir Given – Broer
Geschreven vanuit de gevangenis:
Emmanual Lipp – Chinchilla Song
Gregory David Roberts – Shantaram
Nico Walker – Cherry