Een gouden verhaal
Betoverende familieroman over een klein goudzoekers-houthakkersdorp in de Canadese wouden.
Vanochtend woedde er een korte, maar hevige storm. Toen ik opstond vond ik de helft van een boom over een bloemperkje hangen: weg schaduw en geknakt waren de met moeite opgekweekte bloemen. Ik dacht er aan om een foto te maken, voordat het hout zou worden opgeruimd. Maar moest ik er wel een foto van maken? Is het niet mooier om gewoon aan te duiden waar de forse tak was gevallen en dat iedereen zich daar dan het zijne bij kan voorstellen? Het voordeel van het vertellen is dat je de tak steeds dikker kunt maken en ook de schade kunt overdrijven.
Vertellen is niet alleen iets overbrengen wat is gebeurd, maar ook een gebeurtenis glans geven. Hetzelfde geldt voor familieverhalen. Wanneer een verhaal goed wordt verteld, verschijnen er vanzelf onderhoudende en fascinerende plaatjes bij, waar geen foto tegenop kan. Het doet er niet toe dat het verhaal de grenzen van realiteit overschrijdt. Een goede verteller (of schrijver) weet een pakkende reeks van beelden te beschrijven, alsof je naar een film kijkt.
De Canadese schrijver Alexi Zentner heeft die gave. Zijn debuutroman Aangeraakt wordt verteld door Stephen, die naar zijn geboortedorp terugkeert om er priester te worden en afscheid moet nemen van zijn moeder die stervende is. Het boek gaat echter over zijn grootvader Jeannot, die een markante rol in de familiegeschiedenis heeft gespeeld en een rijke bron is voor kleurrijke verhalen.
Alleen al Stephens geboortedorp maakt het verhaal ruimschoots goed: het speelt in het kleine afgelegen dorp Sawgamet, aan de gelijknamige rivier midden in de Canadese wouden, dat ooit is gesticht door de 16-jarige weesjongen Jeannot toen hij alleen met zijn hond op zoek was naar goud. Gesticht is misschien niet het goede woord: Jeannot vond een klompje goud en toen dit feit bekend raakte, kwam er een stroom goudzoekers op de plek af, en zo ontstond er een gemeenschap die later uitgroeide tot een dorp.
Jeannot vond nooit meer goud en besloot het over een andere boeg te gooien: hij ging bomen hakken om het hout de rivier af te laten zakken, zodat al die dorpjes langs de rivier, waar veel gelukzoekers op af kwamen, hutten en later huizen konden bouwen. In een ander verhaal zou dit het begin kunnen zijn van een rijke dynastie. Het lot wilde echter anders: het familieverhaal van Stephen zit vol tragedies, en rijkdom is ver te zoeken in het kleine gehucht Sawgamet.
Toen Stephen zich met zijn gezin in Sawgamet vestigde, was het dorp al ontsloten door een treinverbinding en leken zelfs de geesten die vroeger heersten in de bossen, te zijn verdwenen. Het zijn mooie verhalen die Stephen aan zijn dochters kan vertellen: over wehtiko’s, gedaantewisselaars, adlets, mahaha’s of qallupilluits, en je kon ze maar beter niet tegenkomen. Wat natuurlijk wel gebeurde met zijn grootvader, zijn vader en Stephen is er niet zeker van of zelfs hij als kind ook niet het pad had gekruist van zo’n monster, die je leven kwam opeisen.
Stephen schakelt heen en weer in de tijdslijn van het verhaal, beginnende met een tragedie die hem vol raakte en vervolgens met de komst van zijn opa. Langzaam vertelt hij over het ontstaan van het dorp, over die ene barre winter die het dorp enige maanden lang begroef onder tien meter sneeuw, over de zaagmolen en de mannen die tegen de winter het hout de rivier opstuurden en over de reden waarom Jeannot weer naar het dorp terugkeerde. Want natuurlijk worden de verhalen niet zomaar aan elkaar geregen: ze dansen rondom het geheim waarom Jeannot op een dag uit het dorp was verdwenen en er niet was toen Stephen hem zo hard nodig had.
Familieverhalen moeten worden verteld en hoe langer de overlevering, des te meer magie kan er aan worden toegevoegd. Dat is het mooie van dit prachtig vertelde verhaal: een familiegeschiedenis met spannend aangedikte anekdotes die het realisme overstijgen. De schrijver suggereert dan ook surrealistische beelden, zoals zwermen vogels die een schuilplaats zoeken, verdronken mensen onder het ijs, een grote kei van goud, molens onder de sneeuw en exploderende sterren. Het leven van Jeannot in Sawgamet leest bijna als een sprookje en zo moet een familieverhaal ook zijn: ondanks dat de moderne tijd bosgeesten en dergelijke lijkt te hebben verdreven, moet men blijven geloven in de magie van het leven. Foto’s kunnen veel vertellen, maar een verhaal des te meer.
Alexi Zentner – Aangeraakt (Touch, vert. Ronald Vlek). De Bezige Bij 2012
Leeslinks
Over een andere houthakkersgemeenschap:
Karl Marlantes – De rivier
Ron Rash – Serena
Bomen kappen:
Michael Christie – Greenwood
Een andere aangrijpende Canadees familiesaga:
Ann-Marie MacDonald – Laten wij aanbidden
Klompjes goud:
C. Pam Zhang – Al wat goud op de bergen is
Over leven in de besneeuwde wildernis:
Gerard Donovan – Julius Winsome
Jeffrey Moore – Het genootschap van de laatste dieren