Over oorlog, liefde en geloof
Pakistaans/Engelse roman over een familie in het roerige Pakistan.
Een mooi, doch verschrikkelijk verhaal over een familie in Pakistan. Rohan, de vader, treurt om de dood van zijn vrouw Sofia. Hij woont in een prachtig huis in een stadje in Pakistan, met een tuin vol fruitbomen en bloemen. Het noodlot slaat wederom toe wanneer zijn zoon Jeo stiekem met zijn pleegzoon Mikal er tussenuit trekt om in Afghanistan te gaan vechten tegen de Amerikanen, die na 9/11 de Taliban daar kwamen verslaan. Niet alleen Rohan is geschokt, ook Naheed, Jeo’s vrouw, kan niet wachten tot de twee zonen kunnen worden teruggebracht. Ze weet met moeite haar geheime liefde voor Mikal te verbergen.
De zonen worden niet gespaard: dood en gevangenschap, gevaarlijke omzwervingen om weer thuis te komen, een liefde die gemaakte beloftes in de weg staat. De in Pakistan geboren schrijver Aslam heeft niet alleen oog voor de verschrikkingen in Afghanistan en Pakistan, waar de Taliban, de Amerikanen en andere groeperingen proberen de dienst uit te maken. De lezer wordt keer op keer getroost met fraaie beschrijvingen van de natuur. En de liefde, die als een gloeiend rode draad door het boek loopt. Dood en geweld, naast vurige zonsondergangen, vredige beschouwingen over de sterren en zoete passages over bloemen.
Maar wat me het meeste trof in het verhaal waren de duidelijke verschillen tussen de moslims en de christenen. De Amerikanen waren de ‘bad boys’ en hun inmenging tegen de taliban niet gewenst, net zoals de taliban en andere strenge islam-groeperingen de slechteriken zijn. Aslam schildert hier de radicale geloofsopvattingen waarmee de mensen in Pakistan moeten leven. De vrijheid die we in het westen kennen, is daar ver te zoeken en veel mensen worstelen met hun geloof, zoals Rohan die weliswaar veel van zijn vrouw hield, maar niet van haar geloofs-overschrijdende kunst die haar in gevaar kon brengen. In die landen is het niet de politie die waakzaam is, maar buren en andere burgers die je hun strengere wetten proberen op te leggen. Dit verhaal, dat duidelijk geen kant koos, maar wel blootlegt welke problemen de islamitische landen hebben met zoveel verschillende gelovigen.
Het was niet alleen het geweld dat me rillingen bezorgde, maar vooral het feit dat mensen hun geloof opleggen aan hun medeburgers. Door het hele verhaal speelt een angstcultuur: Naheed, die als jonge weduwe snel weer aan de man moet, Rohan, eens zo bang dat ze zijn vrouw zouden beschuldigen als ongelovige, Mikal, die niemand meer kan vertrouwen. Dit boek is heel duidelijk: in die oorlogslanden regeren chaos en godsdienstwaanzin, met maar weinig mensen die voor zichzelf een humanitaire grens kunnen trekken. Rohan, Naheed en Mikal proberen dit wel. Zij zien zich voor vragen geplaatst waar ze met hun hart op antwoorden en niet met hun geloof.
Nadeem Aslam vluchtte op 14-jarige leeftijd met zijn ouders van Pakistan naar Engeland, omdat zijn vader communist was. Slechts weinig immigrantenschrijvers weten zowel de rauwheid als de schoonheid van hun ontvluchte vaderland zo goed te beschrijven. Geen bitterheid, geen haat klinkt door, alleen een zekere weemoed naar het landschap. Een schitterend boek dat zowel spannend als leerzaam is.
Nadeem Aslam – De tuin van de blinde (The blind Man’s garden, vert. Harm Damsma en Niek Miedema), Atlas Contact 2013
Leestips
Over de oorlog in Afghanistan:
Quais Akbar Omar – Het fort met de negen torens
Khaled Hosseini – De vliegeraar van Kabul
Leven in het roerige Pakistan:
Kamila Shamsie – Kartografie
Gedurfde Pakistaanse familiesaga:
Kamila Shamsie – Verbrande schaduwen
Over de smerige oorlog in Afghanistan:
James Meek – We zetten nu de afdaling in