Thin Bin
Amerikaanse roman over een Vietnamese kok van Gertrude Stein en Alice B. Toklas.”
Wat gaat Binh doen? Zijn mesdames volgen naar Amerika, terug naar zijn land Vietnam, of zal hij in Frankrijk blijven waar hij 5 jaar voor Gertrude Stein en Alice B. Toklas heeft gewerkt?
Het antwoord komt pas wanneer hij zijn leven uit de doeken heeft gedaan. Waarom hij uit Vietnam is vertrokken, waarom hij de oneindige oceaan is overgestoken. Hoe hij rond de jaren 30 in Parijs als kok wist rond te komen. En natuurlijk over de jaren waarin hij kookte voor het beroemde damesstel Stein en Toklas die in de Rue de Fleurus 27 te Parijs woonden en waar vele kunstenaars kind aan huis waren.
Hij vertelt over zijn maatje Bão, de kok die hij ontmoette op het schip de Niobe, over de mysterieuze man op de brug in Parijs, Nguyen Ai Quoc, en zijn relatie met Sweet-Sundayman.
Hij houdt dialogen met zijn vader. Maar ook al is er een hemel overspannende oceaan tussen hen, en denkt Binh dat zijn vader diep onder de grond ligt, de ‘Oude Man’ blijft zich bemoeien met zijn leven. Binh koestert meer tedere herinneringen aan zijn moeder in Vietnam van wie hij de eerste kneepjes van het koken leerde. Of aan zijn oudste broer Anh Minh die ervoor zorgde dat hij bij hem in de leer kon in de keuken van de Gouverneur-Generaal in Saigon.
Het boek van zout is een roman over een man die om eigen redenen zijn land verlaat. De schrijfster Monique Truong verliet op zes-jarige leeftijd haar land Vietnam toen de hevigheid van de oorlog haar moeder deed besluiten het vliegtuig naar Amerika te pakken. Ze studeerde er, deed een juridische opleiding maar kon tenslotte haar droom waarmaken en werd schrijfster. Het boek over de kok Binh is haar debuutroman en bewijst dat Monique Truong niet alleen prachtig kan schrijven, maar dat ze ook een breed scala van thema’s in haar werk kan leggen.
Net als de schrijfster zelf bevindt de hoofdpersoon zich tussen een oude en nieuwe cultuur. Maar Truong heeft Thin Bin, zoals de mesdames hem noemen, een moeilijker leven opgelegd. Terwijl Truong duidelijk meester is over de Amerikaanse taal, krijgt hij de Franse woorden en hun betekenis maar niet in zijn hoofd. Truong zelf worstelt in Amerika met haar Vietnamese herkomst, deze situatie is bij Binh nog meer aangescherpt. Met prachtige beeldspraak geeft ze het leven weer van een persoon wiens geschiedenis op zijn huid staat geschreven.
Naast dit thema van een ontheemde is er het historische gegeven van de dames Gertrude Stein en Alice B. Toklas, een Amerikaanse schrijfster en vriendin die begin vorige eeuw decennialang in Parijs woonden en vele kunstenaars onder hun vrienden rekenden zoals Picasso, die in 1905 een beroemd portret van Gertrude Stein maakte, en de schrijver Ernest Hemingway.
Monique Truong was op zoek naar een recept in het boek Alice B. Toklas Cook Book toen ze in een anekdote las over twee Vietnamese koks die voor de dames in Rue de Fleurus kookte. Dit was voor Monique de aanzet tot het idee voor Het boek van zout. Niet alleen deze beroemde dames spelen een rol in het boek, ook Nguyen Ai Quoc, beter bekend onder de naam Ho Chi Minh, heeft een kleine rol gekregen.
Want ook liefde en bedrog is een thema in het boek. De oude liefde voor Bão, de man die Binh wat wereldwijsheid bijbracht en de nieuwe liefde voor Sweet-Sundayman, een gast van Stein en Toklas die als een van de enige de bijna onzichtbare ‘exotique’ kok van Rue de Fleurus opmerkte. En dan waren er de ontmoetingen met de mysterieuze ‘Man op de brug’, met wie Binh praatte over het leven als Vietnamees in Parijs. Een man die zoveel indruk maakte dat hij er later heel wat voor over had om een portret van hem te krijgen.
In sublieme vorm zijn al deze thema’s in elkaar gekneed tot het fantasierijke en zeer mooi geschreven verhaal over de kok Binh die naast het zout van de tranen, het zweet en de oceaan als een volleerde zoutmeester wist welk zout je moest gebruiken voor het eten van zovele mesdames en messieurs.
Het verhaal is ontroerend, heeft humor, heeft scherpe kanten, heeft diepte, is bijzonder onderhoudend. Het is een boek dat je niet snel weglegt en dat je beslist nog een keer wil lezen.
Monique Truong – Het boek van zout (The Book of Salt, vert. Heleen ten Holt) De Bezige Bij 2004
Leestips
Over drie Vietnamese vrouwen in Frankrijk:
Linda Lê – De schikgodinnen
Hét boek over zout:
Mark Kurlansky – Zout, een wereldgeschiedenis
Nog meer culinaire romans:
Jo Kyung-Ran – Tong
Martin Suter – De kok
Richard C. Morais – Truffels & Tandoori
Jessica Soffer – Als de abrikozen morgen bloeien
Elif Shafak – De bastaard van Istanbul
Preethi Nair – Honderd tinten wit
Laura Esquivel – Rode rozen en tortilla’s
Judy Hendricks – Liefde en brood
Carlos Balmaceda – Kookboek voor de kannibaal