Dé roman voor corona-kerst
Engelse roman over een klein dorpje in Cornwall tijdens een grieppandemie.
In deze tijden gaan veel gesprekken over corona en soms word je dat wel eens beu. Wanneer een boek ook nog eens over een grieppandemie gaat, geeft dat een onrustig gevoel. In het vorige boek dat ik las – Wolgakinderen – kwamen sprookjes uit, hier komt een roman deels uit. Deels, want het verhaal neemt wel groteske wendingen.
John Ironmonger’s Not Forgetting the Whale kwam al in 2015 uit in Engeland, nietsvermoedend dat vijf jaar later een wereldwijde pandemie uit zou breken, gelijk als in het verhaal. Het gaat over Joe Haak, een man die in de City (Londen) bij een grote bank op de aandelenhandel werkt als analist: hij verbindt de stippen. Hij heeft een computer ontworpen, Cassie, die de beurzen kan voorspellen, en hierdoor de aandacht van de machtige bankeigenaar heeft getrokken. Wanneer de computer naar aanleiding van een uitbrekende grieppandemie een enorme crisis met verstrekkende gevolgen voorspelt, raakt Joe in paniek, verlaat de bank en pakt de auto. Hij laat de stad achter zich en rijdt tot een afgelegen dorpje aan zee, waar hij in een rustige inham de golven induikt.
We kennen allemaal historische momenten in het leven waarop iedereen wist wat hij deed of waar hij was. Voor het kleine, afgelegen vissersdorp St. Piran in Cornwall was dit de dag waarop een naakte man aanspoelde. Vanaf toen werd het leven anders. De volgende dag al strandde er een walvis.
Joe Haak voelt zich thuis in het dorp. Hij weet wat de economische gevolgen zijn van een pandemie en vertelt dit slechte nieuws voorzichtig aan de dorpelingen, wat een reeks gebeurtenissen in gang zet, terwijl de pandemie zijn opmars doorzet in het land en de wereld.
Het verhaal schakelt tussen heden en het verleden van Joe. Langzaam leren we de stress kennen die er op de handelsvloer heerst, worden collega’s beschreven en de mogelijkheden van Cassie, waarbij allerlei rampenscenario’s voorbijkomen. Nu we zelf midden in een pandemie zitten, kan dat angstige gevoelens oproepen. Ook gaan we steeds beter begrijpen waarom Joe op een dag zomaar alles achter zich liet in de City. Niet alleen stress-uren op zijn werk blijven opkomen, ook jeugdherinneringen borrelen steeds vaker op: over zijn gescheiden ouders, zijn gestorven moeder, een vakantie een Frankrijk.
Joe gelooft in de voorspellingen van Cassie en ziet het donker in: voedselschaarste zal het slechtste in de mens naar boven halen, waardoor chaos en oorlog zal ontstaan. Maar Cassie is geen mens en kent ook geen mededogen of sociaal instinct. De pandemie zal dan ook niet geheel volgens Cassie’s voorspellingen verlopen.
De donkere momenten, wanneer het doemscenario zich uitvouwt en je zin hebt om het boek weg te leggen, zijn echter van korte duur. Het is het moment waarop het verhaal gaat scharnieren en zo groot als de walvis wordt. Het begint een beetje de realiteit uit de weg te gaan. En dan kun je uiteraard niet meer stoppen met lezen, want je wilt weten hoe het dorp zich gaat redden tijdens de pandemie en hoe ze er vanaf komen.
Het verhaal is onderhoudend, dankzij de verschillende dorpelingen die Joe op handen beginnen te dragen. Voor een kleine dorpsbevolking kan niets verborgen blijven, ook Joe’s plannen niet, noch voor wie hij liefde koestert. In plaats van een index, heeft het boek een lijst van alle personages die genoemd worden. Die staat pagina’s lang voorin het boek en laat je even schrikken: hoe ga je al die namen uit elkaar houden? Maar begin je te lezen, dan merk je dat de personages veelal met hun eigenschappen worden genoemd, zodat het makkelijk is ze te herkennen. Het verhaal wordt vijftig jaar later verteld, wanneer niet alle herinneringen vers zijn en de gebeurtenissen wellicht zijn uitvergroot. Wat er toen in St. Piran gebeurde, wordt elk jaar op eerste kerstdag verteld, tijdens het Festival van de Walvis.
De dag dat de walvis kwam leest als een moderne legende en is beslist een ‘feel good’ boek. Het is achteraf een uitstekende keuze om te lezen in coronatijd en vooral in de kersttijd: zakdoeken klaar leggen!
John Ironmonger – De dag dat de walvis kwam (Not Forgetting the Whale, vert. Robert Neugarten), Signatuur 2020
Leestips:
Over een andere walvis die een stadje verandert:
László Krasznahorkai – De melancholie van het verzet
Over een walvisroeper:
Zakes Mda – De walvisroeper
Over een denkbeeldige walvis:
Szczepan Twardoch – De koning
Nog meer walvissen:
Elisabeth O’Connor – Walvistij
De wereld is ten onder gegaan aan een pandemie:
Margaret Atwood – De Maddaddam trilogie
Peter Heller – De hondsster
Chaos nadat de wereld is ingestort:
Davide Longo – De verticale man
Cormac McCarthy – De weg
Hoe een kleine gemeenschap zich alleen moet redden:
Threes Anna – Het laatste land
Het dorp en een onbekende dode:
Sheila Armstrong – Er schuilt een vreemde in ons