Een slechterik aan het woord
Braziliaanse roman over een ex-priester die een boekje opendoet over zijn verdorven leven.
Het is helemaal aan de lezer om dit verhaal te lezen of niet. Hij mag het wegleggen of in de vuilnisbak gooien, hij mag stiekem meedenken met de ik-persoon, of de ik-persoon haten, daar heeft deze ex-priester maling aan. Hij schrijft zijn verhaal waarheidsgetrouw op, hoewel het einde niet helemaal hoeft te zijn gebeurd, zoals hij het geschreven heeft. Hij schrijft over goed en kwaad, maar eigenlijk hoe kwaad goed kan doen en hoe goed kwaad kan zijn. Hij schept er genoegen in zijn leven te beschrijven waarin hij alles behalve een waardige priester was. Een man vol wraakgevoelens die listig plannen smeedde om te doden en te vernederen. Een man die voor niets terugdeinsde.
João Ubaldo Ribeiro is een schrijver die graag over de uitersten van het leven schrijft, waarbij hij de grenzen van goed en kwaad niet probeert te mijden. Zijn eerste internationale succes behaalde hij met zijn roman Sergeant Getulio waarin een militair een gevangene door het uitgestrekte land moet brengen naar een andere stad. Wanneer echter de macht overgaat in andere handen, krijgt hij de orders de gevangene vrij te laten, wat hij negeert, omdat hij als een echte man zijn oorspronkelijke opdracht tot een goed einde wil brengen. Zo wordt de man die eerst aan de kant van de regering stond zelf een vervolgde.
Ook in Ribeiro’s tweede roman Brazilië, Brazilië weet de schrijver aan uitersten te tippen: de identiteit van de Braziliaan. Moderne Brazilianen zijn afstammelingen van zowel blanke kolonisten als zwarte Afrikanen als indianen, van zowel meesters als van slaven. Kan zo’n diversiteit aan afstammelingen één volk worden? De schrijver houdt zich wat betreft het antwoord een beetje op de vlakte, maar schrijft in een boeiend epos dat deze identiteit in het begin van de 20ste eeuw nog ver te zoeken was.
Zijn boek die een kleine rel veroorzaakte in Brazilië is Het huis van de gelukkige Boeddha, een pornografisch werk voor intellectuelen, zoals hij het zelf noemde. Ook in dit boek tast hij uitersten af, ditmaal in de seksuele context.
In Bericht uit de vuurtoren bevinden we ons weer tegenover een ‘goed en kwaad’ in de algemene maatschappij. En net zoals in Sergeant Getulio en zoals in Het huis van de gelukkige Boeddha is de ik-persoon een vertegenwoordiger van de slechte kant. Hele monologen worden gehouden tegen de normen en waarden zoals wij die nastreven.
De toon van Ribeiro’s schrijven is echter geenszins aanstotend, maar werkt eerder in het nadeel van de ik-persoon, wat in Bericht uit de vuurtoren een zelfverzekerde arrogante kwal is, die bewust voor het kwaad kiest. De ex-priester in deze roman gaat ook lekker te keer tegen zijn lezers en daagt ze keer op keer uit om verder te lezen of niet. “Ik verzeker nogmaals dat lezen of niet lezen wat hier volgt niet mijn zaak is maar de uwe.”
En zo blijft de lezer die zich hierdoor niet op de kast laat jagen de monologen volgen die worden afgestoken over goed en over slecht, maar ook over het leven van een man die verbitterd door zijn jeugd aan macht probeert te komen waarmee hij de engel des wrakes kan spelen.
Het verhaal speelt zoals de meeste van Ribeira’s roman’s in een Zuid Amerikaanse maatschappij waarin communisten, revolutionairen, priesters en kwaadaardige militaire machthebbers een zeer herkenbare rol krijgen toebedeeld.
Bericht uit de vuurtoren komt van een meesterverteller die geheel op Zuid-Amerikaanse wijze de lezer weet te boeien voor zijn land. Waar aan de macht goed en kwaad elkaar afwisselen en waar het volk altijd de dupe van is.
João Ubaldo Ribeiro – Bericht uit de vuurtoren (Diário do Farol, vert. Harrie Lemmens) De Bezige Bij, 2003
Leeslinks
Van dezelfde schrijver:
Het huis met de gelukkige boeddha’s
Brazilië, Brazilië
Literaire thriller over het kwaad:
Raúl Argemí – Alias
Andere literatuur over Zuid-Amerikaanse militairen en revolutionairen:
Mario Vargas Llosa – De oorlog van het einde van de wereld
Mario Vargas Llosa – De geesten van de Andes
Louis de Bernières – De oorlog van don Emmanuels edele delen
Elsa Osorio – Luz
Romans over Zuid-Amerika met een knipoog naar het serieuse leven:
Mario Vargas Llosa – Pantaleón
Louis de Bernières – Het vrouwenleger van señor Vivo
Over de werkelijkheid in Zuid-Amerika:
Ingrid Betancourt – Woede in het hart
Gioconda Belli – Kroniek van liefde en oorlog
Gabriel García Márquez – Ontvoeringsbericht