Geloven of niet
Engelse roman over een medium en haar assistente.
Het uitgangspunt voor deze roman was een bezoek aan een voorstelling met een medium. Toen Hilary Mantel na afloop de zaal verliet en een assistente de affiches met het programma zag weghalen, kwamen de vragen op over hoe een leven van een medium en assistente er uit zou kunnen zien.
Als medium heeft ze de corpulente Alison Hart (Al) gecreëerd, die de bonenstaak Colette aanneemt als haar assistente. Colette heeft net haar man verlaten en is klaar voor een nieuw avontuur. Ze organiseert de hele zaak van Alison, haar agenda, boekhouding, garderobe en probeert haar ook op dieet te zetten. Geloven in helderziendheid en voorspellingen doet ze nog niet. Daar is ze te nuchter voor. Ze moet echter wel accepteren dat Al niet alleen is.
Alison heeft contact met de doden, waardoor ze boodschappen over kan brengen naar de levenden. Als zogenaamde gids heeft zo’n medium een dode aan haar zijde. Dat is in haar geval Morris, een man van het laagste allooi, die we gerust kunnen beschrijven als een regelrechte plaaggeest. Of misschien wel erger. Morris is namelijk ook de lijn naar Alisons verleden. Ze groeide op met een moeder die hoer was en ze werd misbruikt door de mannen die bij haar moeder de deur plat liepen. Die hielden zich bezig met misdaad en hondengevechten. Morris is er een van en staat nog steeds in contact met die mannen, die zich af en toe weer presenteren aan Alison.
Met Colette aan haar zijde wordt het leven iets lichter voor Alison en even lijkt het er ook op dat ze Morris kan lozen. De twee dames reizen door het slaperige platteland rondom Londen, kopen een nieuw huis dat voor Al zonder spoken zou kunnen zijn en Alison hoopt dat Colette haar vriendin kan worden.
In december kwamen twee romans van Corman McCarthy uit: De passagier en Stella Maris. Over een broer en zus. De zus heeft ook regelmatig bezoek van een dode: een dwerg met vlerken. In deze romans is het overduidelijk dat de zus psychische aandoeningen heeft. Een nuchtere lezer zou dit ook over Alison kunnen denken. Waardoor het esoterische uit het verhaal kan worden genomen. Mantel laat deze keuze aan de lezer.
Daarmee houdt de vergelijking met Corman McCarthy niet op. Veel verhalen van deze Amerikaanse schrijver zijn inktzwart en ook dit boek van Mantel, Voorbij het zwart, blinkt uit in somberheid. Het kleurloze landschap van het Engelse platteland waar mensen in krakkemikkige zaaltjes geloven dat hun geliefden tot hen kunnen praten, saaie snelwegen, nieuwbouwwijken waar een burgerwacht moet komen, bodemvervuiling, maar vooral: kindermishandeling. Het is allemaal een behoorlijk mistroostige bende in het boek, waar de zonnestralen praktisch niet weten door te breken.
Gelukkig staat de nuchtere en zakelijke Colette in een onderhoudende tegenstelling met de trieste Al, die haar vreselijke jeugd duidelijk nog niet heeft verwerkt. Colette probeert het medium te ontmaskeren en is hardvochtig met haar zwarte humor. Ze wil de techniek leren waarmee in haar ogen de mensen worden belazerd, maar zelfs de tarotkaarten kan ze niet onthouden. Mantel spitst deze tegenstelling steeds verder toe, waardoor er bijna een satire ontstaat. Dat redt het boek enigszins van een groeiende depressiviteit.
Mantel schreef Voorbij het zwart (2005) vóór haar zo succesvolle historische trilogie over Thomas Cromwell, die wel twee Booker prijzen waard was: veel geprezen meesterwerken, die achteraf bezien ook grosseerden in somberheid. Maar wel van een donkere schoonheid. Het verhaal over een medium en haar assistente is duidelijk van een ander niveau, zowel qua inhoud als stijl. Ik moet eerlijk bekennen dat het niet mijn type boek is: ik krijg het benauwd als ik lees over zoveel naargeestige burgerlijkheid en het getut van beide dames. Ook al heeft Mantel dat prima weten over te brengen.
Hilary Mantel – Voorbij het zwart (Beyond Black, vert. Harm Damsma en Niek Miedema), Meridiaan 2022
Leestips
Van Hilary Mantel:
De spiegel & het licht
Het boek Henry
Wolf Hall
Vrijheid
Een Afrikaans geestenkind:
Akwaeke Emezi – Zoetwater
Geesten zien:
Cormac McCarthy – De passagier
Cormac McCarthy – Stella Maris
Over 2 andere vrouwen en spiritisme:
Sarah Waters – Affiniteit
In geesten geloven:
John Griesemer – Signaal en ruis
Alexander Lernet-Holenia – Het blauwe uur
Gerrit Komrij – De klopgeest
Een colporteur in dat saaie Engelse platteland:
Nick Cave – De dood van Bunny Munro