“Lieve Roderick”
Engels drama rond een dorpsjongen die drie moorden pleegt.
Een roman rond een moordpartij, die wordt uitgespeeld in de rechtbank. In het eerste deel vertelt de jonge moordenaar Roderick MacCrae hoe hij tot zijn daad kwam. En zo wordt het leven in een afgelegen dorp in de Schotse Hooglanden anno 1869 ontvouwen, waar sociale status alles was, en de armen nauwelijks rondkwamen van wat er op de pachtgrond viel te verbouwen.
Als lezer leef je helemaal mee met deze sociale ongelijkheid. Want dat is een van de drijfveren van de moorden: Rodericks vader wordt continu vernederd door rentmeester Lachlan de Brede, totdat Roderick dat niet verder kan aanzien.
In het tweede deel komt antropologische wetenschapper Thompson aan het woord, die denkt de mens aan zijn fysieke trekken te kunnen indelen in goed of slecht. Zijn theorie wordt deels bevestigd wanneer hij Roderick in de gevangenis bezoekt. Een advocaat echter probeert Roderick ontoerekeningsvatbaar te verklaren, om hem zo van de strop te redden. Het proces begint.
Het is fascinerend om te lezen over de nog redelijk naïeve wetenschap van zo’n anderhalve eeuw geleden. De mensheid naar de vorm van zijn hoofd in goed en slecht verdelen is tenenkrommend, maar dat waren toen eenmaal de tijden.
Terwijl we steeds meer verschillende stemmen over het drama krijgen te horen, stapelen de feiten zich ook op en wordt het plaatje over waar Roderick vandaan komt, compleet gemaakt. Een mooie stijl om een tijdsbeeld te maken van het arme Schotse platteland, het rechtssysteem en de wetenschap. Bovendien komen er feiten naar boven die je zelf ook doen aarzelen om nog steeds van Roderick te houden. Thompson kreeg zijn schedel niet gelicht, de lezer zal het ook niet kunnen.
De roman is in een interessante vorm gegoten: de schrijver presenteert louter documenten, waaronder het zelf geschreven verhaal van Roderick, dat echter te goed is geschreven voor zo’n snotjong van 17, dat geeft de schrijver in zijn introductiewoorden zelf toe. Dit zorgt er mede voor dat we eigenlijk niets als de waarheid kunnen accepteren. We kennen alleen de feiten: Lachlan de Brede is vermoord, net als twee van zijn kinderen. De dader kennen we, het hoe en waarom denken we ook te kennen. Schrijf daar dan maar eens een boek over, wat bijna een pageturner is geworden, want je wilt weten hoe het proces afloopt. Het boek belandde op de shortlist van de Engelse prestigieuze Man Booker Prize.
Zijn bloedige plan is een fraai gecomponeerde roman, sfeervol en vol vragen die de vaart in het verhaal houden. Een soort rechtbankroman, alleen zal het vonnis nooit bevredigend zijn.
Graeme MacCrae Burnet – Zijn bloedige plan (His bloody project, vert. Anne Jongeling) Hollands Diep 2017
Leeslinks
Eugenetica:
Paul Harding – Dit andere paradijs
Hoe je tot een moord kunt komen:
Tanguy Viel – Artikel 353
Tash Aw – Wij, de overlevenden
Een zeer bekende rechtbankroman:
Lee Harper – Spaar de spotvogel
Romans rond een proces:
Indra Sinha – De dood van mister Love
E.M. Forster – Overtocht naar India