Oranje dagen in Amsterdam
Amsterdamse roman over een medium eind 19de eeuw.
Hector is een medium en houdt seances bij de rijke burgerij van Amsterdam om hun in contact te brengen met hun dierbare overledenen. Maar boven alles is hij een dandy en altijd nieuwsgierig naar wat er in de stad omgaat. We schrijven eind 19de eeuw. Villa’s in Zuid worden de grond uitgestampt, een geldtempel wordt gebouwd (De Beurs), de galerij op de Rozengracht is net voltooid, de Nes is smerig maar wel het uitgaanscentrum van de stad, in de Pijp wonen veel kunstenaars en studenten en het is de vooravond van de Kroning van prinses Wilhelmina tot koningin.
Wanneer Hector geen seances houdt, vertoeft hij deze dagen het liefst in gezelschap van zijn vriend George, een socialist, die hem meeneemt naar duistere samenkomsten van anarchisten en socialisten: de arbeiders worden uitgebuit, een groot gedeelte van het volk leeft in armoede en het is tijd dat het volk tegen het Huis van Oranje in verzet komt. De stad gonst van de samenzweringen.
Maar Hector, hoewel blij om opgenomen te worden in die kringen van profeten en leiders die voor een nieuwe wereld vechten, is niet helemaal overtuigd van al deze opstandige praat. Vooral wanneer hij erachter komt dat ook vriendschap het moet ontgelden voor de politiek.
De waarde van De klopgeest steekt hem niet zozeer in het verhaal. In zijn derde roman bewijst Gerrit Komrij dat hij geen al te grote dramaturg is. Zijn pogingen om de sfeer van Amsterdam eind 19de eeuw neer te zetten, is iets beter geslaagd. Behalve alle smeerlapperij die toentertijd gewoon was in de Amsterdamse straten, worden er wat gebouwen genoemd die in die tijd uit de grond werden gestampt of reeds bestonden zoals het fameuze Paleis van Volksvlijt en worden de kroegen beschreven met de in die tijd heersende mode van Duitse meisjes die serveren of liedjes zingen. Het is goed om te weten dat ook in die tijd het nachtleven bruiste van plezier.
Het politieke tijdsbeeld van toen gaat over de broeinesten van de socialisten en anarchisten en vooral over het verzet tegen de Oranje’s, ons vorstenhuis. We zijn nu drie koninginnen verder en de vierde trouwt dit jaar met onze kroonprins. Net zoals in de tijd van De klopgeest zullen groepen mensen in duistere kroegen of kamers weer snode plannen koesteren om deze Oranje huwelijksdag tot een roerige dag te maken, met de slogan “Geen kroning maar een woning” die de kroningsdag van koningin Beatrix markeerde nog vers in het geheugen. De anarchisten bestaan nog steeds, maar de droom van een socialistische maatschappij is in ons land na het debâcle in de communistische landen toch wel voorbij. Kapitalisme viert nog altijd hoogtij, de Beurs regeert en de nieuwe revolutionairen in de politiek bevinden zich nu onder de Groen Linksen. Zuid is nog steeds de sjieke wijk, de Nes bevat nog steeds nauwe steegjes en enkele theaters en het imago van de Pijp is nooit verder gekomen dan het eind 19de eeuw al was. Niet veel nieuws onder de zon dus.
Wat betreft de mediums die de deur bij de rijken plat liepen, dat zal wel afgenomen zijn. Vooral nu Komrij ook nog eens een boekje openslaat over de geheimen uit de spiritistenkeuken. Weg, de romantische magie omtrent tafeldansen en leitje schrijven. Al deze onderwerpen samen, de Jacob Olie-achtige plaatjes en de opstandige natuur van Amsterdam, het weliswaar slappe maar curieuze verhaal over Hector, maken het boekje tot een bestseller.
Gerrit Komrij – De klopgeest, De Bezige Bij, 2001
Leestips
Over spiritisme:
Sarah Waters – Affiniteit
John Griesemer – Signaal en ruis
Hilary Mantel – Voorbij het zwart
Boeken over Amsterdam:
Geert Mak – Een kleine geschiedenis van Amsterdam
Willem van Toorn – Stoom
David Liss – Handelaar in koffie