Het ijzeren poortje
Engelse horror-roman over een zielen-etende tweeling en een spookhuis.
Met David Mitchell weet je nooit waar je aan toe bent bij zijn volgende boek. Hij verrastte de literaire wereld met het historische verhaal De niet verhoorde gebeden van Jacob de Zoet, na een reeks romans die uit de meest uiteenlopende verhalen bestonden, met een scala aan personages die bewogen in het verleden, heden en de toekomst. Na deze voor zijn doen klassiek aandoende roman, kwam Tijdmeters, een boek over de strijd tussen twee groepen mensen die onsterfelijk waren: de Chronometristen, die na hun overlijden in een nieuw jong lichaam terugkeren en de Anachroneten, die eerst een mens moeten doden om in hun lichaam het leven voort te kunnen zetten. Het epische verhaal rond Holly Sykes en de strijd tussen deze fantasy-clubs was weer een meesterwerk, maar wel van weer een andere orde dan zijn voorgaande boeken.
Doorgang ontstond al toen Mitchell Tijdmeters schreef. Het verhaal over het wel en wee van de Grayer-tweeling, duidelijk Anachroneten, had er zo in gekund, ware het niet dat Tijdmeters toch al een fors verhaal was. Norah en Jonah Grayer hebben nu een eigen boek gekregen.
Ook Doorgang wordt getypeerd door Mitchell’s drang om verhalen in verhalen te plaatsen. Alleen zijn de verhalen over verschillende personages nu hoofdstukken geworden, met een overkoepelend ijzersterk verhaal dat als een spannend horror-verhaal leest. In elk van de vijf hoofdstukken wordt een nieuw karakter opgevoerd, die allemaal worden gelokt door de Grayer-tweeling, die elke negen jaar een speciale ziel moet selecteren om hun leven weer te verfrissen. Om die speciale mens te lokken en de ceremonie tot tevredenheid uit te voeren, hebben ze een heel scala aan foefjes tot hun beschikking: ze schrijven scenario’s, bouwen virtuele decors, zoals het monumentale Slade huis en zijn weelderige tuinen, ze kunnen zich voordoen als andere mensen en hebben een wonderdrankje dat het slachtoffer verlamt, zodat de ziel niet te veel lijdt wanneer het verwijderd wordt. Allemaal ingrediënten voor een meer dan feestelijk onthaal voor de slachtoffers.
Toch overheerst de fantasy-wereld niet in het verhaal. Het zijn nog altijd de menselijke zwakten die de dienst uitmaken en waar ook de tweeling Jonah en Norah handig gebruik van maakt. Gekoesterde dromen worden uitgezet in gehaaide scenario’s om later heel gemeen vermorzeld te worden. De werkloze moeder van Nathan Bishop, de net gescheiden politie-inspecteur Gordon Edmonds, de te dikke Sally Timms met haar clubje paranormale onderzoekers, Freya, die wil weten wat er met haar zus Sally is gebeurd en tenslotte Iris Marinus-Fenby, de voormalige psychiater van Fred Pink, de glazenwasser die moeder en zoon Bishop voor de laatste maal zag in Slade Alley en die ervan is overtuigd dat zich daar vreemde dingen afspelen, ook al verklaart de hele wereld hem voor gek. Het zijn allemaal personen die gedreven worden naar Slade House, op zoek naar hun droom. Jonah en Norah zijn volleerde regisseurs van de multi-media spektakels die ze als lokaas gebruiken. Toch brengen menselijke eigenschappen zoals jaloersheid of pronkzucht barstjes in hun optreden, wat hen tenslotte ten val kan brengen. Of niet?
In de boeken van Mitchell weet je nooit wat echt is of niet. En dat heeft hij in dit boek behoorlijk uitgewerkt. Je wordt voortdurend op het verkeerde been gezet en hoe verder in het verhaal, hoe wankeler de realiteit. Mitchel is een meester in grenzen laten vervagen tussen fantasie en realiteit. Ook personen kunnen iemand anders zijn. Toch ligt Mitchell’s kracht juist in die reële personages met hun verlangens, boosheid, verdriet en liefde. Ze komen allemaal volkomen normaal over. Zelfs de Grayer-tweeling.
De personages uit David Mitchell’s boeken verdwijnen nooit voorgoed. Altijd kans om ze in een volgende roman weer tegen te komen. Zoals dokter Iris Marinus-Fenby, bekend als dokter Marinus in de avonturen rond Jacob Zoet en die voor het voetlicht trad in Tijdmeters. Ook verwijzingen naar muziekstukken, componisten, schrijvers en tijdschriften uit andere Mitchell-boeken zijn hier en daar in het verhaal verwerkt.
Doorgang is misschien wel Mitchell’s dunste boek. Het verhaal zit dan ook erg strak in elkaar, is qua genre behoorlijk rechtlijnig en zweeft tussen een horror- en een spookhuisverhaal in. Je voelt meteen een band met de slachtoffers, die je leert kennen met hun tekortkomingen en hun dromen. Tegelijkertijd stapelt de informatie zich op over het Slade huis en zijn bewoners.
Ik moet bekennen dat ik niet heel erg van fantasy of horror houd. Maar het is moeilijk een David Mitchell-boek over te slaan, ook al bevatten veel van zijn verhalen fantasy-elementen, die echter sinds Tijdmeters op de voorgrond zijn getreden. Mitchell is een bijzonder fascinerende schrijver, wars van gebaande paden, maar een vakman in zijn schrijven. Hij jongleert met genres, mensen en vooral met tijd. Hij beweegt zich van tijdzone naar tijdzone, of die nu in het verleden, heden of toekomst liggen, of het nu een reële wereld of een fantasiewereld is. Of het nu een coming of age roman is (Dertien), een genre-roman (Cloudatlas), een historische roman (Jacob de Zoet), een spirituele roman (Tijdmeters) of een horrorboek, zoals deze laatste roman. Zijn oeuvre breidt zich uit, maar ook zijn wereld waarin hij naar hartenlust kan spelen. En dat proef je in zijn boeken: een speelsheid die je alleen maar blij kan maken.
David Mitchell – Doorgang (Slade house, vert. Harm Damsma), Meulenhoff 2019
Leeslinks
Van dezelfde schrijver:
Utopia Avenue
Tijdmeters
De niet verhoorde gebeden van Jacob de Zoet
Wolkenatlas
DroomNummerNegen
De geestverwantschap
Dertien
Over een ander spookhuis:
Mark Z. Danielewski – Het kaartenhuis
Over een andere virtuele doorgang:
Mohsin Hamid – Exit West