“Een beschadigde, een opstandige, een beperkte en een tovenaar.”
Franse roman over een gehandicapt kind en zijn broers en zus.
“Op een dag wordt er in een gezin een kind met beperkingen geboren.” Zo begint deze roman. De oudste broer is dan negen en hij neemt het op zich om dit hulpeloze wezentje op te vangen, te verzorgen en te beschermen. Hij legt er zijn ziel en zaligheid in. Wat tegen de borst stuit van zijn jongere zusje, die tot nu toe alle aandacht kreeg van grotere broer. Zij weigert haar jongere broertje aan te raken, heeft besloten er geen aandacht aan te besteden en wordt een dwars en opstandig meisje.
Het kind met beperkingen heeft geen al te lang leven te gaan. Na een aantal jaren waarin enkel zijn lichaampje groeit, gaat hij naar een tehuis, want het gezin, zelfs oudste zoon, kan niet meer voor hem zorgen. En op een mooie dag gaat hij hemelen. Oudste zoon heeft het er moeilijk mee en blijft moeilijk met contacten leggen. Jongere zus is al lang van huis. Maar dan wordt er weer een jonger broertje geboren. Die nergens problemen heeft en nu de scherven moet rapen van het verdriet van de anderen.
Hoe mooi is dit verhaal over de impact van een geestelijk en lichamelijk gehandicapt kind op zijn broers en zusje. De kracht van de roman ligt echter in het vertelperspectief en de omgeving. Het zou zelfs bijna een streekroman kunnen zijn. Het gezin woont in een buurtschap, de binnenplaats toegankelijk via een grote, zware, houten poort, twee huizen, molen, schuur, broodoven, terras, alles aan een levendige rivier. Hoe idyllisch. Er staat ook een oeroude muur met rode stenen, die de vertellers zijn van het verhaal.
Het geeft de schrijfster de vrijheid om het verhaal compact te houden en niet te lang bij alles stil te staan wat ver buiten het huis gebeurt. Doktersbezoeken, studiejaren, het kind naar een tehuis met groen grasveld, het wordt allemaal aangestipt, terwijl de rivier met zijn capriolen, de molen en een landschap van weelderig groene natuur en stenen bijna net zoveel aandacht krijgen als het kind en zijn broers en zus. Wat het verhaal tot een poëtisch meanderende rivier maakt, de golfjes rustig klotsend door het landschap van de ruige Franse Cevennen, soms opgezweept door een storm, zonder al te grote uitwijdingen, recht door naar zee.
Clara Dupont-Monod had zelf een gehandicapt broertje dat op tien-jarige leeftijd overleed. Ze wil met dit verhaal overbrengen dat iedereen anders reageert op ongewone situaties en dat zelfs een verhaal over een gehandicapt kind niet per se triest of droevig hoeft te zijn. Het maakt deel uit van de levenservaringen die ons vormen.
De schrijfster is geworteld in dit prachtige Franse bergachtige gebied, waar rivieren rafelige ravijnen uithollen op weg naar zee. De beeldende beschrijvingen van de natuur trekken de zwaarte uit het onderwerp en maken het bijna tot een sprookje: er waren eens een broer en zus en die kregen een nieuw broertje… Een aangrijpend, maar vooral mooi verteld verhaal dat in Frankrijk in 2022 de Prix Femina (Franse literaire prijs die sinds 1904 bestaat, met een jury bestaande uit uitsluitend vrouwen) kreeg en behoorde tot de kanshebbers van de prestigieuze Prix Goncourt 2021.
Clara Dupont-Monod – Wat de stenen ons vertellen (S’adapter, vert. Martine Woudt), Meulenhoff 2023
Leestips
Mensen met een beperking en de natuur:
Sara Baume – Stommelen stampen slaan
Een gehandicapt broertje:
Jaap Robben – Zomervacht
Graham Swift – Waterland
Gehandicapt:
Clare Allan – Poppy Shakespeare
Sofie Laguna – Één voet verkeerd
John Wray – Lowboy
Gilles de la Tourette:
Pelle Sandstrak – Mr. Tourette en ik
Langs een andere Franse rivier:
Pierre Michon – Het stroomdal van de Beune