Heimwee naar Bretagne
Franse roman over een lange, spetterende buitenechtelijke relatie.
Zout op mijn huid roept visioenen op van de liefde bedrijven op het zand van tropische stranden aan een azuurblauwe zee. Het verhaal over een onstuimige liefde tussen een schrijfster en een visser, dat in 1987 uitkwam, deed toen net zoveel stof opwaaien als enkele jaren geleden Vijftig tinten grijs van E.L. James. Het is ook een van de boeken die ik nooit heb vergeten: een soort literaire boeketreeks-roman, zo noemde ik het. De liefde voor een ruwe, robuuste doch lieve zeebonk met ogen zo blauw als van de zee, roept nu eenmaal die associatie op. Uitgeverij Meulenhoff bracht deze bestseller opnieuw uit deze zomer. Ik herlees niet vaak boeken, maar dit boek kon ik niet weerstaan: wat is de kracht van deze super roman?
Het viel me al meteen op dat de schrijfster allesbehalve een boeketreeks-schrijfster-stem heeft. Benoîte Groult, gestorven in 2016, was een feministische schrijfster, die niet alleen bij tijdschriften werkte, maar o.a. ook lid was van de jury van het filmfestival in Cannes. Ik vind intellectueel zo’n superieur woord, maar we hebben het hier over een schrijfster uit een land dat zijn klassen – zeker in de jaren ’80 – nog graag gescheiden hield. Groult behoorde tot de hooggeschoolde, rijke intellectuele laag van de bevolking, net zoals de vertelster van haar verhaal, George, die op haar achttiende verliefd werd op een visser. Gauvain, uit een vissersgeslacht, behoorde tot de armere arbeiderswereld.
George kwam uit Parijs en de universitaire wereld, waar ze les gaf en waarvoor ze stukken schreef. Sinds haar jeugd bracht ze iedere zomer door in Raguenès, een klein vissersdorp in Bretagne, in het grote, luxe ingerichte vakantiehuis van de familie. De jeugd van het dorp aan zee pestte George en haar zus, ze werden meesmuilend Les Parisiennes genoemd; dat was niet hun volk. Het was voor George daarom des te verbijsterend toen tijdens een oogstfeest de vlammen oversloegen tussen haar en Gauvain, een telg uit een groot vissersgezin, die hen vaak genoeg had gepest.
Beiden realiseren zich dat hun verschillende afkomst een normale relatie niet mogelijk maakt. Maar jaren na hun eerste onstuimige nacht blijkt de liefde huwelijk, banen en kinderen te negeren: George en Gauvain ontmoeten elkaar een tweede keer, een derde keer, ontelbare keren en reizen de halve wereld rond om hun jaarlijkse/halfjaarlijkse euforische momenten samen te hebben. Zij valt voor zijn eerlijke, ruwe en eenvoudige gedrag en zijn robuuste, door zee gepokte lichaam. Hij valt op haar door haar ongelooflijke trouw, waar hij verlegen van wordt.
Hoeveel vrouwen hebben wel eens zo’n magische nacht doorgebracht met iemand van wie ze zeker wisten dat het maar voor één keer was? De vooral seksuele aantrekkingskracht tussen George en Gauvain is echter bestand tegen de jaren en zelfs tegen het ouder worden, tegen huwelijken van beide kanten en kinderen. Groult, die in haar jeugd een korte verhouding had met een vliegenier, heeft haar fantasie de vrije loop gelaten, terwijl ze vaak genoeg vraagtekens zet bij de verhouding, alsof ze een onderzoek deed naar het geheim van zo’n seksuele kracht.
Sommige stukken neigen zelfs naar een satire: wanneer ze bijvoorbeeld de onderzoeken van een Amerikaanse vriendin aanhaalt, naar het klaarkomen van de vrouw. Of wanneer ze alle benamingen voor de geslachtsdelen onder de loep neemt. Haar conclusie is dat geen wetenschappelijk onderzoek kan verklaren waarom zij geen afscheid kan nemen van Gauvain.
Ik was verrast door het herlezen van deze roman. Ik vond het zelfs een onderhoudend verhaal, omdat de klassenstrijd en de seksuele onderzoeken spelenderwijs ruim baan krijgen in het verhaal. Natuurlijk is de grote aantrekkingskracht de prachtige romance die, hoe cliché het ook klinkt, een klassieke Romeo-Julia vertelling uit Bretagne is, waar het zout zich zet op je huid, waar Gauvain’s vissersverhalen je doen smachten naar een vis op je bord en ja, waar je ook de amoureuze kriebels van krijgt.
George (en Groult) wist dat een huwelijk met Gauvain nooit een succes zou worden. Want ze ergert zich wel degelijk aan kleine dingen die zijn arbeidersklasse verraden, zoals ze de kleine cadeautjes die hij van zijn verre reizen meeneemt verafschuwt. Af en toe kleedt ze hem wat ‘beter’ en Gauvain laat zich dat alles gevallen, biedt zelfs aan helemaal te veranderen opdat hij ook wat intellectueler wordt, maar diep in hun hart weten ze beiden dat dat nooit zal lukken. Zolang hun samenzijn in de slaapkamer plaatsvindt, blijft de zon voor hen schijnen. Daar buiten is het andere koek.
Het is een prachtig verhaal over aantrekkingskracht en seks en over de ongelijkheid van de klassen: een typisch Frans verhaal, maar o zo mooi! Een echte vakantieklassieker, om te lezen bij hoge temperaturen.
Benoîte Groult – Zout op mijn huid (Les vaisseaux du coeur, vert. Annelies Konijnenbelt), Meulenhoff 2019.
Leestips
Van een van Groult’s echtgenoten:
Paul Guimard – De dingen van het leven
De andere klassieke vakantieroman:
Françoise Sagan – Bonjour tristesse
Vreemdgaan in het hoge Noorden:
Ingeborg Arvola – Het mes in het vuur
Seksueel getinte romans uit Frankrijk:
Catherine Millet – Het seksuele leven van Catherine M.
Pauline Reage – L’Histoire d’O