Een hondenleven
Chileense roman over een dienstmeisje in Santiago.
Meer dan tien jaar geleden verscheen het boek Razernij van de Mexicaanse schrijver Sergio Bizzio, een spannende roman over een dienstmeisje. In het huis waar ze werkt heeft haar geliefde zich verstopt omdat hij voor moord wordt gezocht. Het verhaal laat vooral de verschillen zien die er bestaan tussen de arbeidersklasse en de rijken.
“Het meisje gaat dood”
Ook de Chileense schrijfster Alia Trabucco Zéran heeft in haar nieuwste roman Schoon een dienstmeisje als hoofdpersoon en als hoofdthema de verschillen tussen rijk en arm. Meteen al in het begin wordt het einde van hetspannende boek verklapt door de vertelster Estela García, een meisje van het platteland dat in de Chileense hoofdstad Santiago als inwonende huishoudster voor Meneer, Mevrouw en hun Dochtertje werkt.
“Het meisje gaat dood en blijft dood, en het doet er niet toe waar ik met het verhaal begin.”
Aan het begin van het boek wordt trouwens nog meer weggegeven over het einde: Estela lijkt ergens opgesloten te zitten en heeft besloten om het hele verhaal dat eindigde met de dood, uit de doeken te doen, opdat ze haar dan weer laten gaan. Het verhaal is gericht aan degenen die haar gevangen houden.
Eenzame Estela
En zo begint ze haar uitgebreide pleidooi: over waarom ze naar de hoofdstad kwam, waar ze in het grote huis in een soort kast naast de keuken werd gehuisvest. Ze kookt, wast, strijkt, maakt schoon waar ze kan. Ze ziet, luistert en weet op het einde alles wat je van de familie moet weten. Ze kent haar plaats en de jaren verstrijken. De eenzame Estela wil zoveel mogelijk geld verdienen opdat haar moeder, die ver weg in haar geboortestreek haar dagen slijt, kan genieten van een onbezorgde ouwe dag. De regelmatige telefoongesprekken met haar moeder houden de grootste heimwee op afstand. Totdat. Er is in een verhaal meestal een kantelpunt en ook in dit verhaal is er een ‘totdat’.
Dan kent Estela inmiddels een man bij het pompstation, wiens straathond ze steeds vaker in het huis laat komen. En is het dochtertje van de familie groot aan het worden, met de nodige praatjes. Er komen steeds meer bouwstenen in het verhaal die een spanningsmuur opbouwen. We weten tenslotte dat er tenminste één dode gaat vallen.
Sociale onlusten
Alia Trabucco Zéran is meedogenloos in haar standpunt: arm is warm en liefdevol, rijk is koud en kil. Er kan met moeite een flintertje gevoel af bij de werkgevers, terwijl, dat moet Estela toegeven, ze op hun manier hun best doen. De schrijfster gebruikt niet alleen het verhaal over Estela om te klagen over sociale misstanden in het hedendaagse Chili, ze haalt er ook de Estallido Social bij: grote, maandenlange onlusten die in oktober 2019 in Santiago begonnen en meer dan een miljoen Chilenen de straten opdreven. Er was een groeiende sociale ongelijkheid en werkeloosheid en levenskosten bleven maar stijgen. Het duurder maken van metrotickets was de druppel die een uitbarsting veroorzaakte.
Nieuwe generatie Zuid-Amerikaanse schrijvers
De twee Zuid-Amerikaanse iconische schrijvers, de Colombiaanse Gabriel García Márquez en de Chileense Isabel Allende mogen tevreden zijn over de nieuwe generatie Zuid-Amerikaanse schrijvers, waartoe ook Alia Trabucco Zéran behoort. Deze nieuwe aanwas stapt veelal over het dictatoriale verleden heen, om kond te doen van hun nieuwe wereld, waarin eventuele onrust voortkomt uit sociale ongelijkheid. Sommigen hebben een achtergrond als dichter, zoals de Chileense schrijver Alejandro Zambra, sommigen schuwen de rauwheid niet om met hun romans misstanden aan te kaarten, zoals de Mexicaanse schrijfster Fernanda Melchor in Orkaanseizoen doet, of gaan voor het milieu, zoals de Braziliaanse schrijfster Ana Paula Maia in haar krachtige De ziel in het bloed.
Ook Alia Trabucco Zéran hanteert een krachtige stijl waarin geen woord teveel staat. Het is de derde roman van deze Chileense schrijfster, die in het hoofd van een simpele dienstmeid is gekropen en haar op onbevangen wijze over haar betrekking in Santiago laat vertellen. Een verhaal waarin een sluipend onbehagen verandert in een stevige spanning, met telkens verrassende wendingen. Een verhaal dat heel wat emoties losmaakt en dat je op het puntje van je stoel doet belanden.
Alia Trabucco Zéran – Schoon (Limpia, vert. Mariolein Sabarte belacortu), Meulenhoff 2024
Leestips
Over een ander dienstmeisje:
Sergio Bizzio – Razernij
Een nieuwe generatie succesvolle Zuid-Amerikaanse schrijvers:
Claudia Pineiro – Elena weet
Ana Paula Maia – De ziel in het bloed
Paulina Flora – Deception island
Pilar Quintana – Het teefje
Fernanda Melchor – Orkaanseizoen
Karina Sainz Borgo – Nacht in Caracas
Federico Falco – De vlaktes
Alejandro Zambra – Bijna een vader