Heerlijke nieuwe wereld
Engelse dystopie over twee kinderen in een totalitaire staat.
Steeds meer schrijvers hebben een idee over de toekomst, waardoor het aantal dystopische romans drastisch toeneemt. Vorig jaar nog verscheen de zeer verontrustende roman Lied van de profeet van Paul Lynch, een roman zo dicht bij onze huidige maatschappij dat het eng was. Na haar veel geprezen vierluik over de huidige maatschappij, de zogenaamde ‘vierseizoenenserie’ Lente, Zomer, Herfst en Winter, schiet ook Ali Smith met haar nieuwe boek Gliff de toekomst in, ook al is het niet ver, en blijft ook zij dicht op de huid van onze tijd liggen.
Cancellen
Het gaat over Bri en het kleinere zusje Rose, twee kinderen die hun moeder zien verdwijnen en uiteindelijk alleen op de wereld eindigen, maar dan wel in een vijandige, totalitaire wereld die mensen opslokt die het niet met de autoriteiten eens zijn, die zich niet kunnen identificeren of die iets verkeerds op de sociale media hebben gezet. Zelfs kinderen van andersdenkenden worden geïnterneerd, gedeporteerd, aan een soort slavenarbeid gezet, of erger. Er hoeft maar een rode cirkel om je huis te worden getrokken en je weet dat je niet meer bent gewenst: je wordt gecancelled.
Een paard
Het zijn de hoogtijdagen van de sociale media. Iedereen leeft met een klein beeldscherm in de vorm van telefoon of smartwatch. Iedereen wordt gemonitord, tenzij je slim genoeg bent om onder de radar te blijven. Bri en Rose’ moeder vond echter dat de sociale media een verderfelijke invloed hadden en heeft haar kinderen er niet mee opgevoed. Een rede waarom de kinderen zich misschien nu in veiligheid moeten brengen, terwijl Rose nog achteloos vriendschap aanknoopt met een paard, dat ze niet wil achterlaten.
Het is zo’n vijf jaar later wanneer Bri terugdenkt aan zusje Rose, haar paard en hun zoektocht naar een nieuw leven. Bri werkt nu als een manager in een fabriek waar kinderen giftige stoffen uit elektronische apparatuur moeten peuteren, met gevaar voor eigen leven. Ze heeft een redelijke positie en kan orde handhaven. Totdat er op een dag een kind voor haar staat die zegt het zusje gekend te hebben. Dit tweede deel van het verhaal wordt begonnen met: Heerlijke nieuwe wereld.
Ons verhaal voor morgen
Ali Smith is misschien geen heldere vertelster, maar ze legt wel haar vinger op heel wat zere plekken van onze maatschappij en laat de verhalen verstoppertje met elkaar spelen. Veel terugkerende thema’s in haar werk zijn immigratie, Brexit, detentie, gender en sociale media, terwijl haar boeken ook graag flirten met kunstenaars en filosofen. Smith’s karakters zijn veelal jongeren, sommige nog kinderen, die daarentegen wel heel erg wijs zijn voor hun leeftijd. In Gliff zijn al haar thema’s zoals vervolgd worden en sociale media de toekomst in getild. Onder dreiging van ‘A Brave New World’. Sociaal geven Ali Smith’s boeken reden tot nadenken, het is zelfs eerder huiveren bij haar nieuwe boek Gliff omdat het, net zoals Lied van de profeet, ons verhaal voor morgen is.
Feest van woorden
Een andere reden om Ali Smith te lezen is het feest van woorden. Smith probeert met haar verhalen het uiterste uit de taal te halen en voert een dans met woorden uit, waarbij met betekenissen en vormen wordt gejongleerd. Het liefst door de hoofdpersonen, alsof ze taal inzetten in hun rebellie, een vroegrijpheid die wel eens botst met de geloofwaardigheid van hun leeftijd, maar dat went bijzonder snel. De woorden schieten door woordenboeken, duikelen langs kunst of springen tevoorschijn in filosofische verhandelingen: als je even niet oplet wordt de hele wereld bij één woord betrokken.
Gliff, de naam van het paard dat van alles maar ook weer helemaal niets betekent, is een beangstigend, maar ook een mooi verhaal over een zusje en een paard. Een perfect toetje na Smith’s vierseizoenenserie.
Ali Smith – Gliff (Gliff, vert. Karina van Santen en Martien Vosmaer) Prometheus 2024
Leestips:
Meer van Ali Smith:
Lente
Zomer
Herfst
Winter
Als niet dan zou
Meisje ontmoet jongen
Hotelwereld
De toevallige
Recente dystopiën:
Lionel Shriver – Waanzin
Paul Lynch – Lied van de profeet
Sandra Newman – Julia
Dictatuur:
Émilienne Malfatto – De generaal slaapt niet