Amerika ten voeten uit
Een curieuze relatie tussen een jonge, verslaafde immigrant en een oude dementerende dame uit Litouwen.
Op aarde schitteren we even is de fraaie titel van de vorige roman van de Amerikaans/Vietnamese schrijver Ocean Vuong. Ook in zijn tweede roman laat hij zijn personages even schitteren. De roman De keizer van Gladness zit vol met eigengereide personages die veel moeite doen om te overleven in het grote Amerika.
Aan de rivier
De hoofdpersoon is Hai, een uit Vietnam afkomstige, negentienjarige jongen, die volgens zijn moeder in Boston aan de universiteit studeert, maar in werkelijkheid terug in zijn oude woonplaats is en niet de moed heeft zijn moeder hierover in te lichten. De rivier lijkt hem een uitweg, maar als hij klaarstaat om te springen is daar de 82-jarige Grazina uit Litouwen, die vanonder haar waslijn naast haar woning aan de rivier hem vraagt niet voor haar huis dood te gaan.
Er komt een merkwaardige relatie tot stand: de jonge Hai, die verslaafd is aan medicijnen, besluit om bij de steeds dementer wordende Grazina in te trekken om haar te verzorgen. Hij kijkt erop toe dat ze haar medicijnen neemt (en hijzelf ook een beetje), dat ze eet en helpt haar op vrij onconventionele wijze bij haar oorlogstrauma’s. Het stel bouwt wel meer merkwaardige gewoonten op, zoals het fijnstampen van broodjes in de modder. Als er genoeg geld was geweest, hadden ze dit leven in hun eigen wereld kunnen voortzetten, maar er moet brood op de plank komen en Hai besluit zijn neefje Sony op te zoeken, die in een fastfood zaak werkt.
Fast Food verkopen
Zo opent zich weer een andere wereld: die van HomeMarket, die adverteren dat ze hun klanten een fantastische eetervaring geven, onder andere met zelfgemaakt maisbrood (terwijl het merendeel van hun menu grotendeels wordt opgewarmd in de magnetron). Een bonte stoet personeel bedient de klanten, zoals manager BJ die professioneel worstelaar wil worden, de gepensioneerde Maureen, die haar door artrose geplaagde knie met bevroren hamburgers verpleegt, de 18-jarige Russia met zijn blauwe stekeltjeskapsel en neuspiercing uit Tadzjikistan en de enorme Wayne die de godganse dag zorgt voor de kippen aan het spit. En dan is er Hai’s neefje Sony die angstig is en alles weet van de Amerikaanse burgeroorlog.
Veel in één boek
Het is een forse groep personages die om aandacht vraagt in het aandoenlijke verhaal over een jongen die van zijn medicijnverslaving af wil en de wereld zo graag wil omarmen. Oorlogje spelen in de badkamer, heftige scènes in een illegaal slachthuis, mooie en hilarische beelden van een worstelwedstrijd en dan is er ook nog een ongewone jacht op een diamant. De eigenzinnige karakters zorgen voor heel wat amusante reuring.
Terwijl er genoeg serieuze thema’s liggen te borrelen: oorlogstrauma’s, dementie, immigratie, racisme, medicijnverslaving en meer. Het leven in een middelmatig Amerikaanse stadje gaat niet altijd over rozengeur en maneschijn, maar is meer een optelsom van fastfoodketens, grote, lege parkeerterreinen en mensen aan de rand van de maatschappij. Vuong heeft dat alles willen vangen in één boek.
Portret van een sloom provinciestadje
Als Vietnamese immigrant en homoseksueel heeft hij genoeg te ontdekken in zijn nieuwe land Amerika, waar heel wat sociale armoede is. In zijn vorige boek schreef hij over zijn eerste ervaringen op het liefdespad en over zijn moeder en haar verleden. Een immigrantenroman in de vorm van een brief aan zijn moeder (die niet kan lezen). In zijn tweede roman is Vuongs moeder naar de achtergrond gedrongen (maar nog steeds aanwezig) en is Vuong al heel wat verder geïntegreerd in Amerika. Hij weet feilloos het leven in een sloom provinciestadje te portretteren, aan de hand van een kleurrijke groep mensen met ieder hun eigen ups en downs.
Echte Amerikaanse roman
Op aarde schitteren we even staat bol van poëzie, maar doordat De keizer van Gladness zo overbevolkt is, lijkt deze betoverende poëzie een beetje weggedrukt. Zeker in het tweede deel missen we intimiteit en neigt het verhaal naar een klucht. Wat overigens heel onderhoudend is, maar het verwijdert het boek van zijn voorganger. We komen wel bij het hartverscheurende einde, maar daar zijn heel wat zijweggetjes voor nodig geweest die (in mijn ogen) niet echt nodig waren.
De keizer van Gladness is een echte Amerikaanse roman, dat aansluit bij boeken zoals Demon Copperhead van Barbara Kingsolver en Kruispunt van Jonathan Franzen. Met een accent op immigranten. Ook al mist het de magie van Vuongs eerste roman, het boek is aandoenlijk, heeft humor en mooie beelden en staat garant voor heel wat uren leesplezier.
Ocean Vuong – De keizer van Gladness (The Emperor of Gladness, vert. Johannes Donkers), Hollands Diep 2025
Leestips
Van dezelfde schrijver:
Op aarde schitteren we even
Medicijnverslaving:
Barbara Kingsolver – Demon Copperhead
Het ‘gewone’ leven in Amerika:
Jonathan Franzen – Kruispunt
Charles Bock – Mooie kinderen
Smith Henderson – Montana
Over dementie en alzheimer:
Jeffrey Moore – De geheugenkunstenaars
Fiona McFarlane – Tijgers in de nacht
Alice LaPlante – Hersenspinsels
Richard Mason – De verlichte kamers