Een vaderzoektocht
Amerikaans/Libisch autobiografisch verhaal over de verdwijning van een vader.
Jaballa Matar was een vertegenwoordiger van de Libische regering bij de Verenigde Naties in New York, waar Hisham werd geboren. Toen het gezin terugkeerde naar Libië en Muammar Khadaffi in 1969 aan de macht kwam, nam Jaballa steeds meer afstand van de regering en werd tenslotte een grote tegenstander van Khadaffi’s dictatoriale regering. Hij vluchtte met zijn gezin naar Cairo, waar hij in 1990 werd ontvoerd en teruggebracht naar Libië, waar hij in de beruchte gevangenis Abu Salim in Tripoli belandde. Daar vond in 1996 een massale slachting plaats waarbij zo’n 1200 gevangenen werden vermoord en sindsdien werd er niets meer van Jaballa Matar vernomen.
De familie is echter niet zeker of Jaballa bij de slachting omkwam. Zijn zoon Hisham, die voornamelijk in het buitenland opgroeide en schrijver werd, kon het idee niet loslaten dat zijn vader misschien nog in leven was. En zo hij gestorven was, wilde hij weten hoe en wanneer. Na de val van Khadaffi kan Hisham eindelijk terugkeren naar het land waar het grootste deel van zijn familie nog steeds leeft. Hij reist erheen met zijn moeder en zijn vrouw, dwaalt langs familieleden en een ieder die hem wat over zijn vader kan vertellen. Het is een emotionele tocht, die hij met krachtige zinnen vertelt.
Een foto-album
Libië is een land dat in mijn ogen alleen maar bestaat uit gewapende milities en waar je je leven niet zeker bent. Matar echter brengt het land tot leven, vooral de steden waar de Italianen hun best hebben gedaan mooie architectuur neer te zetten. De geschiedenis, die in 1912 begon bij de Italiaanse kolonisering van drie voormalige Ottomaanse provincies die het nieuwe land Libië vormden, strekt zich uit over het hele boek en eindigt bij de hedendaagse chaotische tijden, waarin verschillende regeringen en groeperingen het land terroriseren.
Het boek is niet alleen een geschiedenisles, of een verslag van de verschrikkingen tijdens Khadaffi’s bewind, het is op de eerste plaats een literair epos en een verhaal over een Libische familie op zoek naar een verloren familielid. Van een roman kun je niet spreken: het merendeel is echt gebeurd en er zit geen echt plot in. Tijdens Hishams terugtocht naar Libië komen talrijke warme verhalen over het familieleven naar boven en de bezoeken aan talrijke familieleden maken nog meer verhalen los. Er spreekt een zekere weemoed uit en het geeft je het gevoel dat je je in een foto-album begeeft.
Een interessant boek
Hisham’s verhaal geeft Libië een menselijk gezicht, terwijl hij vertelt over hoe moeilijk het is om een verdwenen geliefde geen plek te kunnen geven; het is dé drijfveer voor hem om door te gaan met zoeken. Hij smeekt Kadaffi’s zoon om uitleg, hij betrekt de Engelse regering bij zijn zoekpartij, maar meestal wordt hij van het kastje naar de muur gestuurd. Al met al beginnen de emoties op te lopen, én de verbazing hoe de diplomatieke wereld in elkaar steekt. Een ieder die denkt met Libië samen te kunnen werken om de vluchtelingen tegen te houden, moet eerst dit boek lezen.
Het mooie van het boek schuilt in de krachtige stijl waarin Matar vertelt. Het is hem gelukt zijn gevoelens ondergeschikt te maken aan stijl en woorden, zodat het geen tranendal is geworden, maar een literaire tekst, die je weliswaar meeneemt langs een Himalaya van gevoelens, maar die ook fascineert. De combinatie van al deze componenten maakt De terugkeer tot een razend interessant boek.
Hisham Matar – De terugkeer (The Return, vert. Manik Sarkar), Meulenhoff 2017
Leestips
Op zoek naar de geschiedenis van een vader:
Bo Caldwell – Het verre land van mijn vader
Ileane de la Guardia – De naam van mijn vader
Leven in een gevangenis:
Tahar Ben Jelloun – Een verblindende afwezigheid van licht
Terug naar de roots:
Cesare Pavese – De maan en het vuur