Met pensioen
Israëlische roman over een man die tekenen van dementie krijgt.
Israël heeft niet alleen een roerige geschiedenis, ook de huidige politiek is zeer beladen, zeker ten opzichte van de Palestijnen. Israëls grootste schrijver, Amos Oz, wist dan ook niet de politiek buiten zijn prachtige boeken te houden. Maar hier is Abraham Yehoshua, een andere schrijvende vredesactivist, die weliswaar zijn mening (een staat waarin zowel Joden als Palestijnen gelijke rechten hebben) in zijn boeken ventileert, maar dit haast op kluchtige wijze verpakt, zonder activistisch over te komen.
Hoofdpersoon Zvi Lurie is met pensioen en begint tekenen van dementie te vertonen; het zijn vooral namen die hij vergeet, maar ook het startcijfer van zijn auto, dat hij op zijn hand laat tatoeëren. Hij mist zijn werk – wegen en tunnels bouwen voor de staat – en wanneer hij zijn opvolger ontmoet, biedt hij zichzelf aan als onbetaald assistent. De veel jongere Asaël Maimoni is vereerd, daar Lurie zijn strepen in het vak heeft verdiend. Bovendien heeft hij een probleem bij een geheime militaire weg aanleggen in de Negev woestijn. Daar staat hem een heuvel in de weg. Boven op de heuvel liggen oeroude Nabatese ruïnes. Dat is niet de reden waarom Maimoni de heuvel niet wil opblazen: in de ruïnes leven drie Palestijnse vluchtelingen, een vader met twee volwassen kinderen. Lurie en Maimoni, die beiden de Palestijnen een warm hart toedragen en voorstander zijn voor één staat met twee volkeren (volgens hen stammen de Palestijnen tenslotte ook af van de Joden), zijn het er snel over eens: een tunnel zou het beste uitkomen. Ze gaan aan de slag om dit voorstel er door te drukken.
Onderwijl krijgt Lurie steeds meer geheugenverlies, wat hem niet zozeer deert, maar zijn familie des te meer. Die probeert hem op allerlei manieren te koeioneren. Ook de weg naar huis staat hem niet meer helder voor de geest; zijn rijbewijs wordt hem afgepakt. En dat terwijl hij nog een tocht naar de Negev woestijn moet maken.
Het verhaal heeft iets van een klucht. De integere Lurie, die keer op keer in de problemen raakt wegens het vergeten van iemands naam, of de weg kwijtraakt. Maar hij wil ook nog niet opgeven en vindt bijvoorbeeld een ingenieuze manier om zonder rijbewijs toch zijn reisje naar de Negev woestijn te maken. Hij is ook gecharmeerd van de dochter van de Palestijn, die Maimoni onder zijn hoede had genomen. Vroeger was hij nooit geïnteresseerd in het privéleven van zijn collega’s, nu kan hij het niet laten zich te mengen in Maimoni’s leven. En zo dendert Lurie voort in zijn laatste project, toch wel een beetje angstig om wat hem te wachten staat met het voortschrijden van de dementie, en zijn overbezorgde familie die hem angstvallig in de gaten houdt.
Het gegeven van een tunnel graven in de woestijn om zo de schuilplaats van illegalen niet te verraden, zou bij elk weldenkend mens vraagtekens oproepen. Maar het kan, laat Yehoshua zien: gewoon dingen tot in het absurde doortrekken. Hiermee steekt hij de draak met zijn eigen land. Zo wordt zijn kritiek verpakt in een prachtige parabel, die bol staat van kleine steken onder water. De tunnel is een vermakelijke roman met een serieuze ondergrond.
Abraham Yehoshua – De tunnel (The Tunnel, vert. Kees Meiling), Wereldbibliotheek 2021
Leestips
Een andere klucht:
Nathan Englander – Kaddisj.com
Over de Palestijns – Joodse kwestie:
Susan Abulhawa – Ochtend in Jenin
Julia Navarro – Schiet maar, ik ben toch al dood
Een roman uit Gaza:
Susan Abulhawa – Het blauw tussen hemel en zee
Een meesterwerk van Amos Oz:
Een verhaal van liefde en duisternis